Na roślinach borówki wysokiej występują dwie grupy szkodników atakujących liście. Są to zwójki liściowe i pryszczarek borówkowiec. Rzadziej, choć coraz częściej w różnych rejonach kraju, występują mszyce. Na wielu plantacjach wszystkie te szkodniki wymagają zwalczania za pomocą zarejestrowanych do tego celu środków, a moment zabiegu należy wyznaczyć obserwując rośliny w poszukiwaniu zwiniętych liści (zwójki), uszkodzonych wierzchołków pędów (pryszczarek) czy kolonii na pędach (mszyce).

Pryszczarek borówkowiec

Larwy pryszczarka borówkowca (Dasineura vaccinii) żerują na najmłodszych liściach w efekcie czego następuje zwijanie i zasychanie wierzchołków. Jest to bardzo charakterystyczny objaw i rzadko można go pomylić z innym problemem. Na skutek żerowania pryszczarka pędy przestają rosnąć (następuje zahamowanie wzrostu), co jest problemem nie tylko na plantacjach towarowych, ale głównie w szkółkach produkujących materiał nasadzeniowy. Duża populacja pryszczarka, który nie jest zwalczany skutecznie może prowadzić do ograniczenia plonowania krzewów.

Zwalczanie pryszczarka należy przeprowadzić po zauważeniu larw oraz pierwszych uszkodzonych przez nie liści. Obecnie w programie brakuje środków do zwalczania tego szkodnika przed kwitnieniem. Po kwitnieniu borówki można go ograniczyć stosując acetamipryd – Mospilan 20 SP (w dawce 0,2 kg/ha) i inne środki zawierające tę substancję czynną, także polecane do zwalczania mszyc. W późniejszym terminie, w okresie zawiązywania owoców, zabieg acetamiprydem będzie także ograniczał nalatujące na borówkę chrząszcze polifagiczne – ogrodnicę niszczylistkę. Nie jest to szkodnik wymagający szczególnego zwalczania, ale w niektóre lata może żerować licznie na liściach, a nawet uszkadzać zawiązki owoców, co wpływa negatywnie na plon. Rejestrację do zwalczania pryszczarka ma także spirotetramat – środek Movento 100 SC.

Pryszczarek borówkowiec – uszkodzony wierzchołek (fot. D. Łabanowska-Bury)

Zwójki liściowe

Na plantacjach borówki występuje najczęściej zwójka różóweczka (Archips rosna), którą łatwo rozpoznać – gąsienica jest zielona z czarną lub brązową głową. Wyrośnięta osiąga długość ok. 20 mm. Gąsienice wylęgają się wiosną, w pierwszej połowie maja. Żerują na liściach i w rozetach liściowych zwijając je, i kryją się w nich. Objawy w postaci zwiniętych liści najczęściej widoczne są już po kwitnieniu borówki. Wówczas jest trudno wykonać zabieg zwalczający, gdyż trudno jest dotrzeć do gąsienic ukrytych w zwiniętych liściach.

Liczne występowanie gąsienic i uszkodzeń jest dla plantatora sygnałem o konieczności zwalczania zwójki w okresie wylęgania się gąsienic wczesną wiosną następnego roku. Zabieg powinien być przeprowadzony zanim gąsienice silnie zwiną liście. Do zwalczania tych szkodników na krzewach borówki polecane są pyretroidy (np. Decis Mega 50 EW), neonikotynoidy, np. Mospilan 20 SP i jego odpowiedniki (w dawce 0,2 kg/ha z adiuwantem Slippa w dawce 0,2 l/ha) oraz spinosad, np. w produkcie Spintor 240 SC. W programie ochrony borówki przeciwko zwójkom jest także obecny beznoesan emamektyny w produktach Affirm 095 SG czy Proclaim.

W ograniczaniu gąsienic zjadających liście można wykorzystać także związki mikrobiologiczne, czyli produkty zawierające bakterie Bacillus thuringiensis (BioBit, DiPel, Florbac, XEn Tari, Xtreem),  a także naturalną pyretrynę w produkcie Spruzit Koncentrat na Szkodniki EC.

Zwójka – uszkodzone liście borówki z gąsienicą w środku (fot. B. Łabanowska)

Mszyce

Mszyce (Aphididae) są w dużej mierze ograniczane przez wrogów naturalnych, czyli drapieżne biedronki. To sprawia, że nie ma potrzeby stosowania zabiegów ochrony specjalnie do ograniczania mszyc. Są już jednak takie plantacje, gdzie mszyce stanowią problem i wymagają zwalczania. Kolonie mszyc można obserwować praktycznie przez całą wiosnę i wczesne lato: w maju, czerwcu i lipcu na niezdrewniałych wierzchołkach pędów i liściach. Na borówce wysokiej zwykle występują dwa gatunki mszyc. Są to mszyca burakowa (czarna) i/ lub mszyca brzoskwiniowa (jasnozielona). Mszyce żerując, wysysają z komórek sok, a jednocześnie wydalają słodkie, lepkie odchody. Na tych wydalinach osiadających na liściach, owocach i pędach rozwijają się grzyby sadzakowe, co sprawia, że owoce tracą wartość konsumpcyjną i handlową.

Przy zauważeniu dużego problemu z mszycami, po zaobserwowaniu pierwszych licznych kolonii należy wykonać zabieg zwalczający preparatami  Mospilan 20 SP lub jednym z jego odpowiedników zawierających acetamipryd, pyretroidem, np. Decis Mega 50 EW lub Movento 100 EC.

Z innych środków do zwalczania mszyc można wykorzystać także związki pochodzenia naturalnego – Fitter, zawierający kwasy tłuszczowe oraz środki zawierające polimery silikonowe, jak Siltac EC czy Next Pro (unieruchamiają szkodnika i duszą go).  W zwalczaniu mszyc przydatny jest także produkt Emulpar ‘940 EC w którym zawarto olej rydzowy (z lnianki) o podobnym mechanizmie działania, jak produkty silikonowe.