Tradycje, metody i efekty bydgoskiej hodowli chryzantem

Hodowla chryzantem w Bydgoszczy, na Wydziale Rolnictwa i Biotechnologii ma prawie 40-letnią tradycję. Pierwsze, pionierskie badania nad tworzeniem nowych odmian na drodze mutagenezy indukowanej promieniowaniem X oraz gamma prowadził zespół pod kierunkiem prof. dr. hab. Marka Jerzego. Prace hodowlane z wykorzystaniem mutagenezy kontynuowała później prof. dr hab. Małgorzata Zalewska, kształcąc kolejne pokolenia naukowców pracujących z chryzantemami.

Współczesne bydgoskie odmiany, zostały uzyskane na drodze krzyżowania, a także z wykorzystaniem metod biotechnologicznych – mutagenezy indukowanej in vitro.

Są efektem badań i programów hodowlanych, w wyniku których co roku do Centralnego Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych zgłaszamy do ochrony kilka nowych kreacji. Pula odmian utworzonych na Politechnice Bydgoskiej (a wcześniej – Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy) stale się powiększa.

Chryzantemy z Politechniki – pula różnych odmian

Chryzantemy z Politechniki to przede wszystkim odmiany doniczkowe (kilka przeznaczone do uprawy na kwiat cięty). Dominują te o średniej wielkości koszyczka kwiatostanowego, półpełne; u większości z nich występuje żółte lub zielone oczko. Doskonale sprawdzają się w uprawie sterowanej, co udowodniły próby przeprowadzone u producentów chryzantem.

W Polsce systematycznie rośnie zainteresowanie chryzantemami jako roślinami wykorzystywanymi do dekoracji domów, ogrodów, wnętrz, a także używanymi w kompozycjach florystycznych – a dla tych zastosowań odmiany półpełne bardzo dobrze się nadają. Rozszerza się także okres zapotrzebowania na chryzantemy – już nie tylko w okolicy 1 listopada, ale od końca sierpnia klienci poszukują tych roślin, aby wypełnić donice i ogrody pustoszejące po jednorocznych gatunkach ozdobnych. Chryzantemy z Politechniki efektownie prezentują się sadzone pojedynczo lub w zestawieniach. Oprócz prac hodowlanych, na PBŚ prowadzona jest aktywna promocja chryzantem poprzez przełamywanie niesprawiedliwego stereotypu rośliny cmentarnej.

W bieżącym roku do dotychczasowych odmian dołączyła nowa grupa – Gardy. Są to odmiany średniokwiatowe o wesołych, pastelowych kwiatostanach z oczkiem. Nadają się do uprawy sterowanej w doniczkach, ale także, jak wykazały badania przeprowadzone na Politechnice Bydgoskiej – zimują w gruncie w strefie 6b. Cechy mrozoodporności zostały wprowadzone wraz z genomem jednego z komponentów rodzicielskich krzyżówek: Chrysanthemum rubellum. Potencjał tej grupy odmianowej wiąże się z dwojakim wykorzystaniem oraz różnymi formami sprzedaży – jako roślin ozdobnych doniczkowych oraz jako bylin ogrodowych, zimujących na zewnątrz.

Z większością nowych doniczkowych odmian chryzantem z Politechniki mogli się zapoznać uczestnicy tegorocznej konferencji naukowej „Najnowsze osiągnięcia w uprawie oraz hodowli chryzantem i innych roślin ozdobnych”, zorganizowanej przez Pracownię Roślin Ozdobnych i Warzywnych PBŚ.

Nowe odmiany bydgoskiej hodowli – charakterystyka

Tworzeniu nowych odmian przyświecała od początku idea podkreślania ich rodzimego pochodzenia oraz promowania bydgoskich chryzantem jako produktu polskiego, stąd pomysł nadawania im nazw, które nawiązują do miejsca ich powstania. I tak, wśród odmian chryzantem z Politechniki Bydgoskiej znajdują się: ‘Bydgoszczanka’, ‘Polka’, ‘Brda’ i ‘Wisła’. Zjawiskowa, igiełkowa ‘Jutrzenka’ nawiązuje do słynnej bydgoskiej fabryki słodyczy, a fuksjowa ‘Filharmonia’ została nazwana na cześć Filharmonii Pomorskiej, jednego z muzycznych skarbów Bydgoszczy. Odmiany ‘Profesor Jerzy’ i ‘Profesor Zalewska’ oddają cześć pionierom bydgoskiej hodowli chryzantem.

Autorkami prezentowanych poniżej odmian są dr inż. Natalia Miler i dr inż. Anita Woźny.

Bydgoszczanka

Odmiana średniokwiatowa, przeznaczona do uprawy w doniczkach. Ma półpełne kwiatostany o średnicy 4-5 cm, z zielonożółtym oczkiem i o wysyconym, różowym kolorze kwiatów języczkowatych. Charakteryzuje się długim czasem kwitnienia, silnymi pędami, dobrą odpornością i dobrym krzewieniem. Reakcja fotoperiodyczna – 7 tygodni. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Polka

Odmiana średniokwiatowa, doniczkowa, o półpełnych kwiatostanach z intensywnie żółtym oczkiem. Stosunkowo duże, śnieżnobiałe kwiaty języczkowate o kształcie łyżeczki niezwykle słodko pachną. Roślina jest bardzo trwała. Charakteryzuje się silnymi pędami, dobrą odpornością i średnio intensywnym krzewieniem się roślin. Wyhodowana na drodze krzyżowania. Reakcja fotoperiodyczna – 7 tygodni.

Brda

Odmiana średniokwiatowa, doniczkowa, o półpełnych kwiatostanach z zielonożółtym oczkiem. Białe kwiaty języczkowate są wydłużone i proste. Charakteryzuje się dużą siłą wzrostu, dobrą odpornością i dobrym krzewieniem. Bardzo dobrze znosi jesienne chłody, uprawiana na zewnątrz cieszy kwiatami nawet po pierwszych przymrozkach. Reakcja fotoperiodyczna – 7,5 tygodnia. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Wisła

Odmiana średniokwiatowa o niezwykle ognistej, intensywnie pomarańczowej barwie kwiatostanów, które są półpełne, z zielonożółtym oczkiem. Przydatna do uprawy doniczkowej, ale silnie rosnąca (wymaga intensywnego retardowania). Wspaniale prezentuje się w grupie z chryzantemami o ciepłych barwach (np. ‘Wda’ lub ‘Profesor Zalewska’). Może być też uprawiana na kwiat cięty. Pędy sztywne, mocne, odporne na choroby. Reakcja fotoperiodyczna – 6,5 tygodnia. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Profesor Jerzy

Odmiana średniokwiatowa, przeznaczona do uprawy doniczkowej. Kwiatostany pełne, płaskie o kremowobiałej barwie. Tworzy rośliny o naturalnie krępym, zwartym pokroju i proporcjonalnym kształcie. Charakteryzuje się trwałymi kwiatostanami, mocnymi pędami i dobrą odpornością. Reakcja fotoperiodyczna – 7,5 tygodnia. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Odmiana odznaczona złotym medalem Intarg2020, wyróżnieniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jana Krzysztofa Ardanowskiego oraz Pucharem Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa podczas XIII edycji Międzynarodowych Targów i Konkursu Wynalazków i Innowacji – INTARG®2020.

Bydgoska Nostalgia

Odmiana średniokwiatowa, doniczkowa o kremowobiałych, pełnych, rurkowatych kwiatostanach i atrakcyjnym zwartym pokroju. Odmiana ta jest pochodną odmiany ‘Profesor Jerzy’, różni się od niej kształtem kwiatów języczkowatych oraz wielkością kwiatostanów, zachowała jednak charakterystyczny, naturalnie krępy pokrój. Reakcja fotoperiodyczna – 7,5 tygodnia. Odmiana uzyskana została na drodze indukowanej mutagenezy.

Jubilatka

Odmiana średniokwiatowa o pięknej, intensywnie żółtej barwie pełnych kwiatostanów, które mają średnicę 8 cm. Charakteryzuje się 8,5-tygodniową reakcją fotoperiodyczną i średnią siłą wzrostu. Została wyhodowana na drodze indukowanej mutagenezy – uzyskano ją w wyniku napromieniania zalążni odmiany ‘Profesor Jerzy’ wysokoenergetycznymi fotonami jako czynnikami mutagennymi, z wykorzystaniem regeneracji w kulturach in vitro.

Wybór 2022 – mutant PJ

Obiecujący mutant, uzyskany w wyniki hodowli radiacyjnej z odmiany ‘Profesor Jerzy’. Ma kwiatostany pełne, pomarańczowe, o średnicy 7 cm. Charakteryzuje się naturalnym, krępym pokrojem i małą siłą wzrostu. Planowane zgłoszenie do prawnej ochrony: 2023 rok.

Profesor Zalewska

Odmiana średniokwiatowa o intensywnie czerwonej barwie kwiatów języczkowatych. Kwiatostany stosunkowo duże, półpełne, z żółtym oczkiem. Kwiaty języczkowate są od spodu jasne, z tendencją do zawijania się na krawędziach, co sprawia, że kwiatostan wygląda jak wypełniony promieniami światła. Pędy silnie rosnące, sztywne, mocne, odporne na choroby. Bardzo dobrze się krzewią. Odmiana przydatna do uprawy doniczkowej (wymaga intensywnego retardowania). Może być też uprawiana na kwiat cięty. Reakcja fotoperiodyczna – 6,5 tygodnia.

Filharmonia

Odmiana o drobnych, półpełnych kwiatostanach wybarwionych na fioletoworóżowy kolor, z zielonożółtym oczkiem. Przeznaczona do uprawy doniczkowej. Bardzo podoba się jako roślina do dekoracji we wnętrzach oraz jako element zewnętrznych kompozycji, z innymi odmianami chryzantem lub innymi gatunkami roślin ozdobnych. Dobrze się krzewi, a po retardowaniu ma piękny pokrój predysponujący ją do uprawy w misach. Charakteryzuje się „wesołym” fenotypem, jest chętnie wybierana przez klientów. Reakcja fotoperiodyczna – 7  tygodni. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Jutrzenka

Odmiana średniokwiatowa, przeznaczona do uprawy doniczkowej lub, bez retardowania, na kwiat cięty. Ma półpełne, igiełkowe kwiatostany o jasnoróżowej barwie, z dużym, zielonożółtym oczkiem. Fantazyjny kształt kwiatostanu nadaje jej interesujący wygląd. Doskonale prezentuje się jako element kompozycji florystycznych. Reakcja fotoperiodyczna – 8 tygodni. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Gracja

Odmiana średniokwiatowa o intrygujących, intensywnie zabarwionych, fioletoworóżowych, pojedynczych kwiatostanach, które mają średnicę 12 cm. Smukłe i długie kwiaty języczkowate okalają zielonożółte oczko. Odmiana charakteryzuje się silnym wzrostem i 9-tygodniową reakcją fotoperiodyczną. Wyhodowana na drodze krzyżowania.

Pola Negri

Odmiana średniokwiatowa. Ma ciemne, intensywnie zabarwione, fioletowobordowe, pojedyncze kwiatostany o średnicy 6 cm. Szerokie kwiaty języczkowate okalają zielonożółte oczko. Odmiana charakteryzuje się silnym wzrostem i 8-tygodniową reakcją fotoperiodyczną. Wyhodowana na drodze krzyżowania. Obecnie w trakcie badań OWT (w COBORU).

Klaryska

Odmiana drobnokwiatowa o czerwono-żołtych, intensywnie zabarwionych, pojedynczych kwiatostanach, które mają średnicę 5 cm. Szerokie kwiaty języczkowate okalają zielonożółte oczko. Odmiana charakteryzuje się niskim wzrostem i 8-tygodniową reakcją fotoperiodyczną. Wyhodowana na drodze indukowanej mutagenezy z odmiany ‘Pola Negri’. Obecnie w trakcie badań OWT.

Astoria

Odmiana średniokwiatowa o ognistych pomarańczowo-czerwonych, pojedynczych kwiatostanach o średnicy 12 cm i żółtym oczku. Odmiana charakteryzuje się silnym wzrostem i 8-tygodniową reakcją fotoperiodyczną. Wyhodowana na drodze krzyżowania. Obecnie w trakcie badań OWT.

Grupa Gardy – „zaproś je do swojego ogrodu”

Wyjątkowa grupa odmian „dwufunkcyjnych”, które sprawdzają się w uprawie doniczkowej sterowanej, a – po przesadzeniu do gruntu – wykazują się mrozoodpornością w strefie 6b. Grupę Gardy cechują półpełne lub pojedyncze kwiatostany średniej wielkości (Ø 5-7 cm) i pastelowe barwy (łososiowa ‘Salmon Gardy’, żółta łyżeczkowa ‘Pipe Gardy’, jasnożółta ‘Creamy Gardy’ i różowa ‘Pinky Gardy’). Wyróżniają się dobrym krzewieniem i małą (‘Pipe Gardy’) lub średnią siłą wzrostu w doniczce (wysokość roślin wynosi 20-30 cm); po przesadzeniu do gruntu osiągają wysokość do 50 cm. Kolejne odmiany Gardy znajdują się w testach.

Tekst i zdjęcia: dr inż Natalia Miler (nmiler@pbs.edu.pl), dr inż Anita Woźny (wozny@pbs.edu.pl )