Czy może Pan podać praktyczną definicję Rolnictwa 4.0? Jakie narzędzia można zaliczyć do grupy rozwiązań Rolnictwa 4.0?

Marek Wilanowski: Pojęcie Rolnictwo 4.0 można określić kilkoma słowami-kluczami. Są to „Mierz, zbieraj dane, śledź, analizuj i zarządzaj”. Narzędzia, jakie można do powyższych celów wykorzystać, to m.in. czujniki i sensory meteorologiczne, czujniki wilgotności gleby, sensory do wykrywania patogenów, drony wyposażone w kamery multispektralne, różnego rodzaju roboty oraz zdalne systemy wykonawcze, drony rozpoznawcze. Rynek jest bardzo dynamiczny i co chwilę różne firmy wprowadzają nowsze i ulepszone rozwiązania.

Wielu rolników już posiada pewne elementy rolnictwa 4.0 w swoich gospodarstwach. Jeden z nich to chociażby systemy prowadzenia równoległego czy systemy telemetryczne śledzące pracę maszyn. Jeżeli chodzi o świat roślin to rozwiązania firmy Metos mają podobne zadania, jak w przypadku telemetrii maszyn. Mamy tutaj do czynienia z telemetrią roślin czy pola. Ważne jest, żeby śledzić procesy środowiskowe, które zachodzą na naszych uprawach na otwartym polu czy w uprawach pod osłonami.

Jak można poszczególne narzędzia wykorzystać w obiektach uprawowych pod osłonami? Czy głównym elementem jest monitoring klimatu?

Marek Wilanowski: Monitoring klimatu w uprawach pod osłonami jest bardzo ważny w prawidłowym zarządzaniu produkcją w tunelach i szklarniach. Od prostych urządzeń takich monitorujących  podstawowe parametry klimatyczne, jak temperatura powietrza, względna wilgotność powietrza, Delta T, deficyt ciśnienia pary (VPD), punkt rosy. I tu chciałbym zaznaczyć, że deficyt ciśnienia pary (VPD) w uprawie pod osłonami jest kluczowy do prowadzenia efektywnej produkcji. Jest tzw. klimat wzrostu, czyli informacja kiedy rośliny efektywnie przeprowadzają fotosyntezę i dochodzi do wymiany gazowej. Oznacza to również, że roślina nie jest w stresie abiotycznym, dlatego jest to optymalny moment na wykonywanie różnego rodzaju operacji takich jak stymulacja, dokarmianie dolistne, hybrydowe stosowanie „miękkiej” chemii w połączeniu z rozwiązaniami biologicznymi.

Ogrodnicy mogą obecnie sięgać także po dużo bardziej zaawansowane technologie jak np. wyposażone stacje przeznaczone do upraw pod osłonami, dzięki którym można „linię produkcyjną” opomiarować i mierzyć szereg użytecznych parametrów i udzielać ogrodnikowi niezbędnych informacji jak: moment infekcji sprawcą choroby, efektywne promieniowanie µM, stosunek EC do PC na linii fertygacyjnej, EC, temperatura i wilgotność substratu, przelew płynu fertygacyjnego, czy temperatura liścia.

Czyli – odpowiadając na pytanie – w obiektach uprawowych pod osłonami sięgamy dziś nie tylko po narzędzia umożliwiające monitoring klimatu, ale również po takie, dzięki którym jest możliwość sterowania klimatem, czyli wcześniej już wspomnianym parametrem (VPD) poprzez odpowiednią wentylację tunelu. Mamy również wpływ na fizjologię rośliny poprzez utrzymywanie optymalnych warunków w strefie korzeniowej.

Jak obecnie wygląda wdrażanie nowych, cyfrowych czy zautomatyzowanych rozwiązań w gospodarstwach ogrodniczych?

Marek Wilanowski: Jak do tej pory jest jeszcze stosunkowo niska świadomość producentów owoców i warzyw dotycząca znaczenia danych środowiskowych w produkcji… Nie można jednak powiedzieć, że to jest oczywiście regułą. Obserwuję, że z roku na rok ogrodnicy coraz bardziej interesują się nowymi technologiami, cyfryzacją i automatyzacją. Z punktu widzenia naszej firmy powiem, że przybywa nam z roku na rok nowych instalacji.

Pewną barierą są pewne ograniczenia wykorzystania danych poprzez Interfejs API (ang. Application Programming Interfaces) po stronie dostawców automatyki. Czym jest API? API to zestawy narzędzi programistycznych, które pozwalają na wymianę danych między różnymi aplikacjami. W przypadku automatyki, interfejsy API umożliwiają dostęp do funkcjonalności urządzeń i systemów automatyki, takich jak sterowniki PLC, panele HMI, moduły wejść/wyjść, itp.

Patrząc na stronę kosztów założenie plantacji pod osłonami, to inwestycja w sensorykę stanowi ułamek ogólnych kosztów, które trzeba ponieść a przynosi duże benefity przy optymalizacji kosztów produkcji. Ogrodnicy powinni zacząć to doceniać, bo przecież automatyzacja pewnych prac czy wspomaganie się nowoczesną technologią to dla nich oszczędności, nie tylko w kontekście mniejszych nakładów pracy, ale też wody czy nawozów.

Proszę podać praktyczne wskazówki dla ogrodników, którzy chcieliby skorzystać z dofinansowania oferowanego już wkrótce przez ARiMR w ramach działania KPO.

Marek Wilanowski: Myślę że podobnie jak w przypadku rolnictwa polowego, wnioskujący posiadający obiekty szklarniowe czy tunele powinien się ubiegać o kilka rozwiązań z zakresu rolnictwa 4.0 tak, żeby to tworzyło jedną spójną logiczną całość. Według informacji podanej na stronie ARiMR, pomoc będzie obejmowała wdrożenia rozwiązań w zakresie rolnictwa 4.0, w tym zakupu maszyn, sprzętu lub oprogramowania oraz ich montażu i instalacji, w szczególności czujników, sprzętu informatycznego i aplikacji, zakupu patentów i licencji oraz koszty ogólne, bezpośrednio związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięcia.

Mogą to być koszty zakupu i montażu nowych linii technologicznych oraz maszyn i urządzeń rolnictwa 4.0 służących produkcji podstawowych produktów rolnych (takich jak: czujniki, sensory, drony, systemy monitorujące, sterujące i zarządzające produkcją tensjometry, sondy, pedometry, akcelerometry, stacje bazowe służące do przesyłu danych, stacje meteo) lub służących cyfrowemu wprowadzaniu do obrotu produktów rolnych, w tym zakupu i montażu w gospodarstwie rolnym nowych urządzeń rolnictwa 4.0, które można zamontować na istniejących już w gospodarstwie rolnym maszynach rolniczych lub liniach technologicznych, budynkach i budowlach (do kosztów tych nie zalicza się kosztów zakupu ciągników, maszyn zbierających, rozsiewaczy nawozów, opryskiwaczy, które nie współpracują z cyfrową infrastrukturą gospodarstwa rolnego. Inna grupa to koszty zakupu lub aktualizacji systemów teleinformatycznych, w tym oprogramowania lub aplikacji oraz nowych urządzeń je wykorzystujących (takich jak: tablet, komputer, smartfon) służących wdrożeniu rozwiązań rolnictwa 4.0 w gospodarstwach rolnych. Do kosztów tych nie zalicza się jednak zakupu smartfona, jeśli zakup ten nie będzie powiązany z zakupem dostępu do aplikacji dotyczącej rolnictwa 4.0. Pomocą mogą być też objęte koszty zakupu usług, w tym abonamentu za świadczenie usługi w zakresie rolnictwa 4.0, w tym: zakup usługi z zakresu rolnictwa 4.0 wykonanej w gospodarstwie rolnym (np. nalot BSL, sporządzenie cyfrowej mapy użytków rolnych i planów nawożenia lub nawodnienia na podstawie tej mapy wraz z kosztem koniecznych badań na zawartość składników mineralnych w glebie), usługi z zakresu obsługi IT (body leasing). Ze szczegółami najlepiej zapoznać się bezpośrednio na stronie Agencji: Wsparcie w zakresie rolnictwa 4.0 – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Portal Gov.pl 

Nabór wniosków ruszy 15 listopada 2023 r. i potrwa do 15 grudnia 2023 r. lub do wyczerpania środków. Dotacje na rolnictwo 4.0 będą dostępne w formie refundacji kosztów kwalifikowalnych i mogą wynosić do 80% tych kosztów dla wnioskodawców prowadzących produkcję ekologiczną i młodych rolników. Dla pozostałych wnioskodawców, udziela się wsparcia w wysokości do 65% kosztów kwalifikowalnych. Limit wsparcia na jedno przedsięwzięcie wynosi 200 000 zł, ale minimum, by skorzystać z programu, to wnioskowana kwota wsparcia wynosząca nie mniej niż 15 000 zł. Wnioski należy składać do ARiMR w formie elektronicznej poprzez skorzystanie z formularza udostępnionego przez Agencję na PUE pod adresem https://epue.arimr.gov.pl/.

Rozmawiała Dorota Łabanowska-Bury