PODosłonami.pl
Uprawa ogórków pod osłonami
Według danych GUS za 2022 rok powierzchnia uprawy ogórków pod osłonami w Polsce wynosiła 970 ha, a zbiory osiągnęły 330 tys. ton. W ostatnich latach w polskich szklarniach i tunelach uprawiane są zarówno ogórki sałatkowe o gładkiej skórce, jak i ogórki krótkie brodawkowe, przeznaczone m.in. na produkcję ogórków małosolnych. Uprawa prowadzona jest w szklarniach typu Velno, a także tunelach foliowych tradycyjnych oraz nowocześniejszych – wysokich pojedynczych lub zblokowanych. Uprawa ogórków jest prowadzona najczęściej w dwóch cyklach w roku lub ogórki są uprawiane w sezonie wiosennym, a w cyklu jesiennym ich miejsce zajmują pomidory. W poprzednich latach część ogrodników decydowała się na uprawę ogórków w 3 cyklach w roku, by przez cały rok zbierać owoce najwyższej jakości z pędu głównego. Obecnie jednak przeważa tendencja do opóźniania nasadzeń, ze względu na wysokie koszty energii, i uprawę w dwóch cyklach w roku. Rośliny ogórków prowadzone są najczęściej w starym systemie „na parasol” lub rzadziej – w systemie „wysokiego drutu” na zbiór owoców wysokiej jakości tylko z pędu głównego.
Odmiany ogórków
W polskich uprawach ogórków szklarniowych dominują odmiany o ciemnozielonej lub zielonej gładkiej skórce i półdługich owocach (około 20 cm długości), nazywane także odmianami typu midi lub typu Beith Alfa. Znacznie rzadziej uprawiane są u nas odmiany ogórka o długich owocach, tak zwane wężowe, które przeważnie przeznaczone są na eksport. Mała jest także popularność odmian o gładkich, krótkich owocach (typ mini). Zupełnie nie przyjęły się w polskich uprawach miniogórki typu snack, uzupełniające podstawowy asortyment ogórków na Zachodzie.
Drugą ważną grupą ogórków uprawianych pod osłonami są odmiany o krótszych, brodawkowych owocach, przeznaczone m. in. na produkcję ogórków małosolnych. Często określane są one także jako ogórki partenokarpiczne, co jest jednak mało precyzyjne, bo także odmiany o gładkich owocach, sałatkowe, są partenokarpiczne – czyli do wytworzenia owoców nie wymagają zapylenia kwiatów. Tradycyjnie na polskim rynku największą popularnością cieszyły się odmiany ogórków brodawkowych o jasnozielonej skórce, lub z jasnymi smugami. Ostatnio popularne są także odmiany o jednolicie ciemnozielonej skórce, takie uchodzą za bardziej odpowiednie na zaopatrzenie supermarketów.
Odmiany ogórków różnią się także sposobem wzrostu i tworzenia pędów bocznych, nowoczesne odmiany ogórków do uprawy pod osłonami mają coraz częściej cechę ograniczonego wzrostu pędów bocznych, co pozwala ograniczyć nakłady pracy na pielęgnację roślin.
Rozsada ogórków
Do profesjonalnych upraw i wczesnych nasadzeń ogrodnicy często wybierają zakup gotowej rozsady ogórków z firm rozsadowych, która jest produkowana przy intensywnym doświetlaniu asymilacyjnym. W przypadku późniejszego rozpoczynania uprawy, gdy panują lepsze warunki świetlne, często ogrodnicy decydują się na samodzielną produkcję rozsady ogórka, ponieważ gdy nie szczepi się roślin, nie jest ona trudna.
Nasiona ogórka do uprawy w wełnie mineralnej wysiewa się w wermikulit lub koreczki z wełny mineralnej i później siewki pikuje się w kostki rozsadowe z wełny. Nasiona można też wysiewać bezpośrednio w kostki rozsadowe z wełny mineralnej i właśnie ta metoda produkcji rozsady jest obecnie najpopularniejsza. W przypadku uprawy w podłożach torfowych, kokosowych lub w gruncie tuneli rozsadę ogórka można przygotowywać w doniczkach albo pierścieniach wypełnionych substratem torfowym lub kokosowym.
Po wysiewie nasion ogórka początkowo utrzymuje się temperaturę z zakresie 22-24°C, po wschodach zalecane jest 22°C w dzień i 20°C w nocy. Czas produkcji rozsady ogórka wynosi około 1 miesiąca. Dobrej jakości rozsada powinna mieć kompaktowy pokrój, 4-5 liści i mocno rozwinięty, zdrowy, biały system korzeniowy przerastający podłoże.
Najczęściej produkuje się jednopędową rozsadę ogórka i do wczesnych nasadzeń używa się wyłącznie takich roślin. Na późniejsze nasadzenia – letnie lub jesienne – w Europie zachodniej coraz więcej ogrodników wybiera dwupędową rozsadę ogórków. Aby uzyskać takie rośliny uszczykuje się je za trzecim liściem w celu wyprowadzenia dwóch pędów. W Polsce ta metoda produkcji rozsady ogórka nie jest popularna.
Szczepienie i podkładki do szczepienia ogórków
Zabieg szczepienia ogórków ma na celu umożliwienie uprawy tych warzyw na podłożu, na którym występuje zagrożenie chorobami odglebowymi. Podkładki do szczepienia ogórków (m.in. dynia figolistna lub dynia piżmowa) są zwykle odporne na Fusarium oxysporum. W przypadku ogórków podkładki nie dają dodatkowo zwiększonej siły wzrostu, co ma miejsce u szczepionych pomidorów. Ogórki szczepi się obecnie podobnie jak pomidory – łącząc ucięty pęd siewki ogórka z pędem podkładki, przy czym używa się nieco innych klipsów (przypominających nieco klamerki). Po zrośnięciu się pędów nowo utworzona roślina ma odporny na choroby, silny system korzeniowy podkładki.
Podłoże do uprawy ogórków
W szklarniach ogórki najczęściej uprawiane są w technologii bezglebowej, w sterylnych substratach oddzielonych od rodzimego podłoża obiektu. Najczęściej wykorzystywana jest wełna mineralna, zaliczana do substratów inertnych, czyli nie kumulujących składników pokarmowych. Ta cecha ułatwia zapewnienie roślinom odpowiedniego żywienia mineralnego, gdyż składniki podane w pożywce są dostępne dla roślin. Ogórki bywają uprawiane w podłożach kokosowych lub mieszanych substratach kokosowo-torfowych lub w podłożach z węgla brunatnego. Rzadko wykorzystywane są już popularne kiedyś podłoża ze słomy (baloty grzejne ze słomy). W nowoczesnych tunelach foliowych ogórki są uprawiane w takich samych podłożach, jak w szklarniach lub w tunelach starszego typu ogórki są często uprawiane w glebie.
Podłoża do uprawy ogórków najczęściej są oferowane w postaci mat uprawowych – czyli płyt o długości około 1 m, zapakowanych w folię z otworami drenażowymi i otworami do sadzenia roślin. Ze względów fitosanitarnych maty uprawowe zaleca się wykorzystywać przez jeden rok.
By zapewnić roślinom dobre warunki do rozwoju korzeni i zapobiec rozwojowi chorób odglebowych wskazane jest wprowadzanie do podłoża uprawowego preparatów biologicznych zawierających pożyteczne grzyby, np. z rodzaju Trichoderma czy Pythium oligandrum.
Nawożenie ogórków w uprawie pod osłonami
W bezglebowej uprawie ogórków wszystkie składniki pokarmowe są podawane w pożywce, aplikowanej przez precyzyjne systemy nawadniające. Skład pożywki powinien być opracowywany na podstawie wyników analizy wody użytej do sporządzenia pożywki i dostosowywany do fazy wzrostu roślin i do uprawianej odmiany.
Stężenie ogólne składników wyraża się jako wartość przewodnictwa elektrycznego – EC (od electro conductivity) i wyraża w milisimensach na centymetr (mS/cm). Do początkowego nasączania mat uprawowych z wełny mineralnej pożywka dla ogórków powinna mieć EC 2,2-2,5 mS/cm i pH 5,3, w czasie uprawy standardowa pożywka powinna mieć EC 2,3 mS/cm i pH 5,5. Dokładne wartości tych parametrów i skład zależą od fazy wzrostu, kondycji roślin oraz warunków (temperatura, nasłonecznienie).
Orientacyjne zawartości podstawowych składników w standardowej pożywce dla ogórków uprawianych w wełnie mineralnej wynoszą: 220-255 mg/l N-NO3, 10 mg/l N- NH4, 45-50 mg/l P-PO4, 290-370 mg/l K, 45 mg/l magnezu, 180-190 mg/l wapnia, 60-80 mg/l S-SO4. Ważnymi mikroelementami są żelazo (2,5 mg/l), mangan (0,8 mg/l), bor (0,33 mg/l), cynk (0,33 mg/l), miedź (0,15 mg/l) i molibden (0,05 mg/l). Ilości te wymagają dostosowania do fazy rozwojowej roślin i ich kondycji, przebiegu pogody, a nawet do odmiany. Ogórki bardzo pozytywnie reagują na dokarmianie nawozami krzemowymi.
W uprawach tunelowych, prowadzonych w glebie, część nawozów wprowadza się doglebowo przed sadzeniem rozsady, a w czasie dalszej uprawy przez węże kroplujące podaje się wodę lub pożywkę – w zależności od potrzeby. W artykułach na naszym portalu znajdziecie zalecenia specjalistów z firm nawozowych oraz informacje na temat nawożenia z przykładowych upraw.
Ochrona ogórków przed chorobami
Roślinom ogórka zagrażają choroby powodowane przez grzyby i organizmy grzybopodobne, bakterie i wirusy.
Do najczęstszych chorób wirusowych ogórka należą: wirus mozaiki ogórka (CMV), wirus nekrotycznej plamistości melona na ogórku (MNSV), wirus zielonej mozaika ogórka (CGMMV), wirus nekrotycznej plamistości liści ogórka (CLSV), wirusowa nekroza ogórka (TNV).
Częstymi chorobami grzybowymi ogórka są czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych (Didymella bryoniae), alternarioza dyniowatych (Alternaria cucumerina, A. pluriseptata, Ulocladium atrum oraz U. cucurbitae), korynesporoza dyniowatych (Corynespora cassicola), mączniak rzekomy dyniowatych (Pseudoperenospora cubensis), mączniak prawdziwy dyniowatych (Erisiphe cichoracearum i Sphaerotheca fuliginea), szara pleśń (Botrytis cinerea).
W uprawach ogórków nierzadko problemy stwarzają choroby odglebowe, m.in. zgnilizna korzeni i podstawy pędów ogórka (powodowana przez organizmy grzybopodobne z rodzajów Pyhtium spp. i Phytophthora spp.), fuzaryjne więdnięcie ogórka (powodowane przez grzyb Fusarium oxysporum f. sp. cucumerinum), fuzaryjna zgorzel dyniowatych (Fusarium solani f.sp. cucurbitae), czarna zgnilizna korzeni dyniowatych (powodowana przez grzyb Phomopsis sclerotioides). W ostatnich latach wiele problemów w uprawie ogórków stwarza także choroba szalonych korzeni, powodowana przez bakterię Rhizobium radiobacter, dawniej: Agrobacterium rhizogenes).
W uprawie szklarniowej podstawową zasadą zapobiegania chorobom jest „czysty start” czyli rozpoczynanie uprawy w zdezynfekowanym obiekcie i w sterylnym podłożu. W czasie uprawy także należy zachować zasady higieny uprawy (dezynfekcja narzędzi, umieszczenie mat dezynfekcyjnych przed wejściami do szklarni, itp.)
Do uprawy warto wybierać odmiany ogórka o możliwie szerokim zestawie odporności. Obecnie coraz większego znaczenia nabiera odporność na wirus zielonej mozaiki ogórka (CGMMV) i na fuzariozę.
Bardzo ważne jest utrzymywanie optymalnych warunków uprawy, unikanie zarówno nadmiernej, jak i za niskiej wilgotności powietrza i podłoża, nie dopuszczanie do skraplania się na roślinach pary wodnej w godzinach nocnych, osuszanie ran na pędach po cięciu liści itp.
Do działań profilaktycznych warto włączyć stosowanie środków biologicznych wprowadzanych do podłoża (np. Trichoderma sp., Pythium oligandrum), które konkurują z potencjalnymi patogenami. W razie wystąpienia chorób zabiegi środkami chemicznymi powinny być prowadzone zgodnie z aktualnymi zaleceniami i rejestracjami preparatów.
Ochrona ogórków przed szkodnikami
Najczęstszymi szkodnikami w uprawach ogórków pod osłonami są przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) i przędziorek szklarniowiec (Tetranychus cinnabarinus), wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis), wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci), ziemiórki (Bradysia spp.), miniarka psiankowianka (Liriomyza bryoniae), miniarka ciepłolubka (Liriomyza trifolii), mszyca ogórkowa (Aphis gossypi), mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae), mszyca ziemniaczana smugowa (Macrosiphum euphorbiae), mączlik szklarniowy (Trialeurodes vaporariorum), problemy mogą stwarzać także zmieniki.
W ochronie ogórków uprawianych pod osłonami podstawową metodą ochrony przed szkodnikami jest introdukcja organizmów pożytecznych – naturalnych wrogów szkodników. Podstawą sukcesu w takiej ochronie jest regularna lustracja plantacji i monitorowanie pojawienia się szkodników oraz ich odławianie. Używane są do tego celu tablice i taśmy lepowe.
Do zwalczania szkodników wykorzystywane są drapieżne owady i roztocze, wprowadzane sukcesywnie na plantację i dokarmiane w celu rozbudowania ich populacji. W największym stopniu wykorzystywane są m.in. dobroczynek kalifornijski (Neoseiulus californicus) i dobroczynek Swirski (Amblyseius swirskii), a także Amblyseius limonicus i dobrotnica szklarniowa (Encarsia formosa). W zwalczaniu owadów, których larwy rozwijają się w podłożu (ziemiórki, brzegówki) wykorzystywane są wprowadzane do podłoża pożyteczne nicienie.
Wybór środków ochrony biologicznej poszerza się z każdym rokiem. W rozwój tych metod inwestują także firmy, które dotychczas oferowały wyłącznie chemiczne środki ochrony roślin.
Chemiczna ochrona w uprawie ogórków pod osłonami prowadzona jest przeważnie tylko w razie konieczności, i w miarę możliwości punktowo – gdy pojawią się ogniska szkodnika.
