PODosłonami.pl
Uprawa pomidorów pod osłonami
W Polsce pod osłonami – głównie w szklarniach, ale także w tunelach foliowych – najwięcej uprawia się pomidorów. Według danych GUS za 2021 rok powierzchnia uprawy pomidorów pod osłonami w Polsce wynosiła 1764 ha, a zbiory 654 tys. ton (dla porównania ogórki uprawiano w tym czasie na nieco ponad połowie tej powierzchni – 998 ha). W ostatnich latach w polskich szklarniach dominują uprawy pomidorów malinowych, swoje miejsce mają także inne typy tych warzyw – od pomidorów specjalnych (cherry, koktajlowych, śliwkowych, typu Bawole Serce, „kolorowych” i innych), przez odmiany gronowe, standardowe czerwone po wielkoowocowe – typu beef. Uprawa w szklarniach, zwłaszcza w nowoczesnych obiektach high-tech, z kontrolą warunków klimatycznych pozwala zapewnić owoce pomidorów najwyższej jakości przez cały rok (w przypadku upraw z doświetlaniem asymilacyjnym). Warunki w tunelach foliowych są nieco trudniejsze dla uprawy pomidorów, przeważają obiekty nieogrzewane, w których cykl uprawy jest skrócony (rośliny są prowadzone przeważnie na 8 gron).
https://www.podoslonami.pl/kategoria/ochrona-roslin/ochrona-warzyw/
Odmiany pomidorów
Od kilku lat w polskich uprawach pod osłonami dominują nasadzenia najbardziej lubianych przez naszych konsumentów pomidorów malinowych. Obecnie niemal każda firma hodowlano-nasienna oferuje odmiany pomidorów o tej barwie owoców, w których skórce nie ma barwnika żółtego. Pomidory czerwone mają podobnie do malinowych zabarwione wnętrze owoców, różni je jednak obecność żółtego barwnika w skórce. Uprawa pomidorów malinowych nie jest łatwa – wiele takich odmian pomidorów jest bardziej od czerwonych podatnych na częste zaburzenie fizjologiczne – suchą zgniliznę wierzchołków owoców.
Duży udział w uprawie mają czerwonoowocowe odmiany pomidorów gronowych – przeznaczone m.in. na zaopatrzenie supermarketów lub na eksport. Ważne miejsce zajmują też czerwone pomidory standardowe oraz wielkoowocowe, wśród ich najnowszą grupą są odmiany o intensywnie, czerwono zabarwionym wnętrzu owoców – określane terminem Internal Red.
Uzupełnieniem podstawowego asortymentu odmian są pomidory o nietypowych barwach owoców – żółte, pomarańczowe, brązowo-zielone (określane też jako czekoladowe), zielone, o oryginalnych kształtach owoców – śliwkowe, papryczkowe, wydłużone, typu San Marzano (wydłużone z przewężeniem), typu Marmande (spłaszczone i silnie karbowane) oraz wszelkiego rodzaju drobnowowocowe odmiany pomidorów – cherry i koktajlowe oferowane w luzem lub w gronach.
W sezonie wiele z aktualnie oferowanych odmian pomidorów można zobaczyć podczas dni otwartych, organizowanych przez firmy nasienne – relacje z tych prezentacji znajdziecie na portalu Pod Osłonami.
Szczepienie i podkładki do szczepienia pomidorów
Zabieg szczepienia pomidorów polega na połączeniu pędu odmiany szlachetnej z pędem podkładki. Po zrośnięciu się pędów nowo utworzona roślina ma odporny na choroby, silny system korzeniowy podkładki oraz nadziemną, owocującą część odmiany pomidora, o zwiększonym wigorze w porównaniu z rośliną nieszczepioną.
Samo szczepienie najczęściej wykonywane jest tzw. metodą japońską poprzez dokładne połączenie za pomocą silikonowego klipsa pędów uciętych pod kątem 45°. Nie jest może zabiegiem trudnym, wymaga jednak nie tyko precyzji, ale także ścisłego przestrzegania reżimu higienicznego oraz zapewnienia roślinom do zrastania się wysokiej wilgotności powietrza (100%) oraz optymalnej temperatury (23C°).
Początkowo pomidory szczepiono przede wszystkim, aby uzyskać odporność roślin na choroby odglebowe. W ostatnich latach wykorzystuje się także inne korzyści wynikające ze szczepienia. Szczepione pomidory mają zwiększony wigor i siłę wzrostu, dzięki czemu można je prowadzić na więcej niż jeden pęd, lepiej niż nieszczepione znoszą trudne warunki letniej uprawy, mogą w dobrej kondycji rosnąć i plonować do końca sezonu w uprawie przedłużonej (trwającej 10-11 miesięcy).
Podkładkami do szczepienia pomidorów są zwykle dzikie formy pomidora o dużej sile wzrostu i szerokim zestawie odporności. Firmy nasienne polecają wiele podkładek, wybór zależy od indywidualnych warunków uprawy i cech odmiany.
Rozsada pomidorów
Większość producentów pomidorów decyduje się na zakup gotowej do sadzenia rozsady pomidora (lub młodych roślin wymagających przed posadzeniem na maty uprawowe dalszej produkcji – tzw. półproduktów) w profesjonalnych firmach rozsadowych – kilka takich zakładów jest w Polsce, na nasz rynek trafia także rozsada z Holandii czy z Finlandii. Rozsada do uprawy w technologii bezglebowej jest przygotowywana w kostkach z wełny mineralnej. Większość klientów zmawia rozsadę pomidorów szczepioną na podkładkach i dwupędową (rozgałęzianą za pierwszą parą liści lub za liścieniami).
Do uprawy tradycyjnej – w tunelach foliowych, w glebie, rozsadę produkuje się w wielodoniczkach, doniczkach lub pierścieniach wypełnionych substratem torfowym.
Dobrej jakości rozsada pomidora powinna być zdrowa, pędy nie powinny być „wybiegnięte”, liście powinny być intensywnie zielone, u roślin dwupędowych pożądaną cechą jest wyrównanie pędów. Bryła podłoża powinna być przerośnięta zdrowymi, jasnymi korzeniami.
W czasie produkcji rozsady w podłoże można wprowadzać preparaty biologiczne zapewniające równowagę mikrobiologiczną w podłożu, można także zaczynać introdukcję entomofagów zabezpieczających rośliny przed szkodnikami. Praktykowane jest także podlewanie rozsady fungicydami zabezpieczającymi rośliny przed chorobami zgorzelowymi.
Podłoże do uprawy pomidorów
W szklarniach pomidory uprawiane są zwykle w technologii bezglebowej, w sterylnych substratach oddzielonych od podłoża. W uprawach przeważają substraty inertne – nie zawierające i nie kumulujące składników pokarmowych. Wszystkie składniki mineralne dostarczane są wówczas z płynną pożywką (uprawa hydroponiczna). Pozwala to na kontrolowane żywienie mineralne roślin. Do podłoży intertnych zalicza się wełnę mineralną, perlit, kiedyś zaliczano tu także podłoże kokosowe, ma ono jednak pewną zdolność sorpcji składników. Rzadziej wykorzystywane są podłoża tzw. nieinertne, które mają pewną zdolność sorpcji składników – np. podłoża kokosowe, podłoża z włókien drzewnych, słoma, węgiel brunatny, różne podłoża mieszane.
Podłoża do uprawy pomidorów najczęściej są oferowane w postaci mat uprawowych – czyli płyt o długości około 1 m, zapakowanych w folię z otworami do sadzenia roślin. Ze względów fitosanitarnych maty uprawowe zaleca się wykorzystywać przez jeden rok.
By zapewnić roślinom dobre warunki do rozwoju korzeni i zapobiec rozwojowi chorób odglebowych wskazane jest wprowadzanie do podłoża preparatów biologicznych zawierających np. grzyby z rodzaju Trichoderma czy Pythium oligandrum.
W tunelach foliowych pomidory zwykle są uprawiane w technologii tradycyjnej – w glebie. Zalecana wartość pH gleby powinna się mieścić w zakresie 5,5 do 6,5. Pomidory uprawiane są na większości gleb, dobrze rosną na stanowiskach piaszczysto-gliniastych, zasobnych w wapń, należy unikać stanowisk zlewnych, podmokłych.
Nawożenie pomidorów pod osłonami
W uprawach bezglebowych wszystkie składniki pokarmowe są podawane w pożywce, aplikowanej przez precyzyjne systemy nawadniające. Skład powinien być opracowywany na podstawie wyników analizy wody użytej do sporządzenia pożywki i dostosowywany do fazy wzrostu roślin, a nawet do uprawianej odmiany. Orientacyjne zawartości podstawowych składników w pożywce dla pomidorów uprawianych w wełnie mineralnej mieszczą się w zakresach: 230-240 mg/l azotu, 40-60 mg/l fosforu, 320-340 mg/l potasu, 60-70 mg/l magnezu, 200-210 mg/l wapnia, 80-100 mg/l siarki. Ważnymi mikroelementami są żelazo (1,2-1,6 mg/l), mangan (0,6-0,8 mg/l), bor (0,35 mg/l), cynk (0,35 mg/l), miedź (0,12 mg/l) i molibden (0,05 mg/l).
Stężenie ogólne składników wyraża się jako wartość przewodnictwa elektrycznego – EC (od electro conductivity) i wyraża w milisimensach na centymetr (mS/cm). W podawanej pożywce w uprawie pomidorów w zależności od fazy wzrost i rozwoju roślin wartości EC wynoszą od 2,7 do 3,5 mS/cm, a wartość pH od 5,5 do 5,8. W matach uprawowych wartości EC są zwykle nieco wyższe i powinny mieścić się mniej więcej w zakresie 2,8-4,2 mS/cm.
W uprawach tunelowych, prowadzonych w glebie, część nawozów miesza się z glebą przed sadzeniem rozsady, a w czasie dalszej uprawy przez węże kroplujące podaje się wodę lub pożywkę – w zależności od potrzeby. W artykułach na naszym portalu znajdziecie zalecenia specjalistów z firm nawozowych oraz informacje na temat nawożenia z przykładowych upraw.
Ochrona pomidorów przed chorobami
Roślinom pomidora zagrażają choroby powodowane przez grzyby i organizmy grzybopodobne (m.in. fuzarioza, szara pleśń, mączniak prawdziwy, alternarioza, zgorzele, zaraza ziemniaka), bakterie (m.in. rak bakteryjny, bakteryjna cętkowatość pomidora, bakteryjna nekroza rdzenia pomidora, choroba szalonych korzeni) oraz wirusy (m.in. PepMV, ToBRFV, ToMV, TSWV, CMV, PYV). W uprawach szklarniowych wiele uwagi poświęca się zapobieganiu chorobom – podstawą jest rozpoczynanie uprawy w czystym, zdezynfekowanym obiekcie, w sterylnym podłożu, dezynfekcja narzędzi, umieszczenie mat dezynfekcyjnych przed wejściami do szklarni. Do uprawy warto wybierać odmiany o możliwie szerokim zestawie odporności. Równie ważne jest utrzymywanie optymalnych warunków uprawy, unikanie nadmiernej wilgotności powietrza i podłoża, nie dopuszczanie do skraplania się na roślinach pary wodnej w godzinach nocnych, osuszanie ran na pędach po cięciu liści itp. W ramach działań zapobiegawczych używa się również środków biologicznych wprowadzanych do podłoża (np. Trichoderma sp. Pythium oligandrum), które konkurują z potencjalnymi patogenami. W razie wystąpienia chorób zabiegi środkami chemicznymi powinny być prowadzone zgodnie z aktualnymi zaleceniami i rejestracjami preparatów.
Ochrona pomidorów przed szkodnikami
Najpowszechniejszymi szkodnikami pomidorów pod osłonami są przędziorki, mączliki, mszyce oraz – w ostatnich latach – skośnik pomidorowy.
W ochronie pomidorów uprawianych pod osłonami do kontrolowania szkodników wykorzystuje się głównie metody biologiczne. Podstawą sukcesu w takiej ochronie jest regularna lustracja plantacji i monitorowanie pojawienia się szkodników oraz ich odławianie. Używane są do tego celu tablice i taśmy lepowe, różnego typu pułapki feromonowe oraz lampy – do odławiania motyli nocnych (głównie skośnika pomidorowego – Tuta absoluta).
Do zwalczania szkodników wykorzystywane są drapieżne owady i roztocze, wprowadzane sukcesywnie na plantację i dokarmiane w celu rozbudowania ich populacji. W największym stopniu wykorzystywane są Macrolophus pygmaeus oraz Encarsia formosa. W razie potrzeby uzupełnia się je innymi entomofagami – w doborze gatunków i dawkowania warto skorzystać z pomocy specjalistów z firm oferujących rozwiązania z zakresu ochrony biologicznej. W ochronie biologicznej przed szkodnikami żerującymi na nadziemnych częściach roślin używane są ostatnio także środki zawierające entomopatogeniczne grzyby. W zwalczaniu owadów, których larwy rozwijają się w podłożu wykorzystywane są wprowadzane do podłoża pożyteczne nicienie.
Wybór środków ochrony biologicznej poszerza się z każdym rokiem. W rozwój tych metod inwestują także firmy, które dotychczas oferowały wyłącznie chemiczne środki ochrony roślin.
Chemiczna ochrona w uprawie pomidorów pod osłonami prowadzona jest przeważnie tylko w razie konieczności, i w miarę możliwości punktowo – gdy pojawią się ogniska szkodnika. Środki do zabiegu chemicznego powinny być dobierane tak, by wcale lub w jak najmniejszym stopniu szkodziły użytym organizmom pożytecznym.
