PODosłonami.pl
Uprawa tulipanów
Tulipany to w Polsce (w Europie) najważniejsze ozdobne rośliny cebulowe, jeśli chodzi o towarową produkcję. Obecnie w naszym krajowym ogrodnictwie zdecydowanie dominuje uprawa tulipanów na kwiaty cięte – pod osłonami. Rodzima reprodukcja cebul tulipana w polu jest już natomiast niewielka. Uprawa tulipanów w szklarniach lub tunelach foliowych ma na celu otrzymanie kwiatów zimą i wczesną wiosną (pędzenie) i do niedawna była systematycznie rozwijającym się działem polskiego kwiaciarstwa. Jest to produkcja, która nie wymaga dużych nakładów energii cieplnej, a duży popyt na tulipany 8 marca stanowił drugi czynnik stymulujący rozwój tej specjalizacji. Ważnym impulsem sprzyjającym produkcji kwiatów tulipanów jest ponadto coraz intensywniejszy w Polsce handel tym towarem (pochodzącym głównie z polskich gospodarstw) w sieciach marketów, w tym popularnych sklepach dyskontowych, których stale przybywa. Oprócz ciętych kwiatów tulipanów, w zimowo-wczesnowiosennym terminie produkowane są też u nas – w mniejszym zakresie – tulipany w doniczkach. Największym producentem zarówno cebul, jak i kwiatów tulipanów pozostaje Holandia, gdzie zarazem powstały i wciąż są unowocześniane technologie uprawy tych roślin, odwzorowywane w innych krajach, m.in. w Polsce.



Odmiany tulipanów
Odmiany tulipanów podzielone są na kilkanaście grup: Pojedyncze wczesne (np. ‘Christmas Marvel’, ‘Prinses Irene’, ‘Purple Prince’, ‘White Marvel’), Pełne wczesne (np. ‘Flash Point’, ‘Viking’), Tulipany Triumph, Mieszańce Darwina (m.in. ‘Apeldoorn’, ‘Lalibela’), Pojedyncze późne (np. ‘Queen of Night’), Tulipany liliokształtne (np. ‘Elegant Lady’, ‘Pretty Woman’), Tulipany fryzowane (= gr. Crispa, do której należą np. ‘Barbados’, ‘Dallas’), Tulipany zielonokwiatowe (= gr. Viridiflora), Tulipany Rembrandta, Tulipany papuzie, Pełne późne (np. ‘Double You’, ‘Icoon’, ‘Orange Princess’), Coronet (np. ‘Crown of Dynasty’), Tulipany Kaufmanna, Tulipany Fostera, Tulipany Greiga (np. ‘Red Riding Hood’), inne gatunki i ich odmiany (m.in. Tulipa tarda).
Obecnie na rynku kwiatów ciętych – i w uprawie pod osłonami – dominują odmiany tulipana z grupy Triumph. Wśród nich w Polsce króluje ‘Strong Gold’, o żółtych trwałych kwiatach. Ważne są również odmiany czerwone, np. ‘Strong Love’, ‘Ben van Zanten’, ‘Ile de France’, a także dwubarwne – z białą lub żółtą obwódką czerwonych płatków (jak np. ‘Dow Jones’, ‘Denmark’). Nie brakuje także innych barw, jak fioletowopurpurowa (np. ‘Purple Flag’) czy różowa (np. ‘Dynasty’). Do wczesnego pędzenia w Polsce z reguły wykorzystywane są też odmiany z grupy Pojedyncze wczesne. Zwracają również uwagę tulipany pełnokwiatowe, które należą do kategorii premium, a także papuzie (np. ‘Super Parrot’, ‘Rococo’) – lubiane przez klientów.



Cebule tulipanów
Cebula kwiatowa, taka jak u tulipana, to skrócony pęd podziemny, który składa się z piętki oraz mięsistych łusek, otoczonych suchą łuską okrywającą. Cebule tulipanów są jednoroczne. W praktyce ogrodniczej są rozmnażane (reprodukowane) w dwóch celach – z przeznaczeniem do pędzenia (przyspieszona produkcja kwiatów ciętych) oraz na rynek „suchych” cebul (detaliczny – dla hobbystów albo na tereny zieleni publicznej).
Reprodukcja cebul tulipanów na największą skalę odbywa się w Niderlandach, ale ważnym jej miejscem są także Francja oraz antypody (Nowa Zelandia).



Sadzenie cebul tulipanów
Do pędzenia nadają się cebule tulipanów wystarczająco duże – I lub II wyboru (czyli o obwodzie ok. 12 cm lub większe), zdrowe i nieuszkodzone mechanicznie.
W Polsce w tego typu, przyspieszonej uprawie na kwiaty cięte najczęściej praktykuje się sadzenie cebul do skrzynek o wymiarach 40 × 60 × 18 cm, wypełnionych podłożem. Są też jednak gospodarstwa, w których stosuje się mniej zaawansowaną technologicznie metodę – sadzenie cebul wprost na zagony w tunelu lub szklarni. Z drugiej strony, rozwija się hydroponiczne pędzenie tulipanów (które już dominuje w Holandii) – w tej metodzie nie używa się typowych skrzynek i substratu, lecz uprawia się rośliny (cebule) w wodzie/pożywce, w specjalnych paletach. Daje to oszczędności (podłoże, robocizna), ułatwia mechanizację i zbiory, skraca pędzenie. Zwykle jednak kwiaty cięte uzyskane metodą hydroponiczną mają mniejszą masę – są słabszej jakości niż te z upraw w podłożu.
Podłoże dla tulipanów
Do pędzenia tulipanów w skrzynkach przeważnie używa się mieszanki torfu z gruboziarnistym piaskiem (15-30%), który powinien być czysty. Zalecane pH takiego substratu wynosi 6-6,5, a zasolenie 0,5-1,2 g NaCl/l.
W przypadku sadzenia cebul bezpośrednio na zagony trzeba zwrócić uwagę na zawartość substancji organicznych w podłożu (nie mniejsza niż 30%), które powinno mieć też dużą pojemność wodną i małe zasolenie.
Pędzenie tulipanów
Przyspieszanie kwitnienia tulipanów polega na stworzeniu warunków umożliwiających wcześniejszy rozwój roślin. W Polsce przeważnie tak planuje się przyspieszoną uprawę, by uzyskiwać kwiaty w okresie od drugiej połowy stycznia (na sprzedaż z okazji Dnia Babci) do kwietnia (w zasadzie do Świąt Wielkanocnych), ze szczytem na początku marca.
Warunkiem uzyskania kwitnienia tulipanów jest zagwarantowanie cebulom okresu chłodu (temperatury 9₀C lub niższej przez min. 8-10 tygodni), a wcześniej prawidłowe wykształcenie się zawiązku kwiatu wewnątrz cebuli i zastosowanie temperatury pośredniej 20₀C.
Cebule służące do pędzenia powinny więc być poddane przed dostawą tzw. preparowaniu – „obróbce” termicznej, która dostosowana jest do planowanego przez odbiorcę terminu kwitnienia tulipanów pod osłonami. Następny etap – chłodzenie cebul – przeważnie trwa 12-18 tygodni. Ogólnie metody przyspieszonej produkcji kwiatów, w zależności od technologii chłodzenia cebul, dzieli się na „+9₀C” (cebule posadzone od razu do podłoża – chłodzenie następuje równocześnie z ukorzenianiem) oraz „+5₀C” (chłodzenie cebul nieposadzonych, „na sucho”). Pędzenie ukorzenionych roślin z wyrośniętą częścią nadziemną (z pąkiem kwiatowym ukrytym między liśćmi) odbywa się w szklarni lub tunelu albo – rzadziej – w pomieszczeniach przy sztucznym świetle. Od wystawienia skrzynek z roślinami z chłodni do kwitnienia pod osłonami upływa zwykle od 2,5 do 4 tygodni. Zalecana temperatura podczas pędzenia w szklarni lub tunelu to 13-18₀C. Ważne jest dobre zaopatrzenie roślin w wodę oraz wietrzenie obiektów.
Nie wszystkie odmiany tulipanów nadają się do pędzenia; istnieją także różnice w doborze odmian polecanych do poszczególnych metod pędzenia.
Nawożenie tulipanów
Zaleca się 2- lub 3-krotne zasilanie roślin saletrą wapniową podczas pędzenia tulipanów w tradycyjnym podłożu – podlewanie roztworem Ca(NO3)2 o stężeniu 0,2%. Szybko rosnące tulipany, wystawione z chłodni do szklarni lub tunelu mają bowiem duże zapotrzebowanie na wapń.
W dokarmianiu tulipanów pędzonych hydroponicznie stosuje się – oprócz saletry wapniowej (0,2%) – pożywkę nawozową wieloskładnikową (np. roztwór nawozu o formule N,P,K,Mg = 6-12-36-3) o EC wynoszącym 1,5 mS/cm.
Ochrona tulipanów
Chorobą występującą zarówno na plantacjach polowych reprodukujących cebule, jak i podczas pędzenia tulipanów jest szara pleśń (Botrytis). W uprawie pod osłonami sprzyja jej niska temperatura i wysoka wilgotność względna (za słaby ruch powietrza, zbyt zlewne podłoże). Zapobieganie tej i innym chorobom grzybowym oraz grzybopodobnym, które mogą się rozprzestrzeniać z cebulami (fuzarioza, fytoftoroza, penicilioza, rizoktonioza), polega na tzw. zaprawianiu cebul, czyli moczeniu ich przed sadzeniem w roztworze środka ochrony roślin.
Na plantacjach polowych bardzo ważne są lustracje i eliminowanie z upraw roślin z objawami chorób wirusowych, takich jak m.in. pstrość tulipana (tulip breaking potyvirus, TBV) czy nekroza tulipana, zwana chorobą Augusta (tobacco necrosis virus D, TNV-D), a także korzystanie ze zdrowego materiału nasadzeniowego, z pewnych źródeł.
Z chorób fizjologicznych najczęściej pojawia się papierowatość kwiatów (które zasychają i nie rozwijają się) – takie objawy powodowane są podczas pędzenia w wyniku różnych błędów dotyczących okresu chłodzenia oraz uprawy (wilgotność podłoża i powietrza), ale mogą też być skutkiem działania patogenów.
Jeśli chodzi o szkodniki cebul tulipanów, w polowej uprawie najwięcej kłopotów sprawiają norniki; w polu i przechowalni – rozkruszki, a podczas pędzenia pod osłonami – m.in. mszyce.


