Mikrorozmnażanie roślin

Obecnie grupa In-Vitro Kusibab składa się z czterech firm. Najstarsza z nich to Gospodarstwo Ogrodnicze Tadeusz Kusibab (GOTK), istniejąca na rynku od 1981 roku, zajmująca się mikrorozmnażaniem roślin (czyli rozmnażaniem roślin techniką kultur in vitro). Na nowoczesne laboratorium in vitro w Krakowie składają się 3 stanowiska inicjacyjne i badawcze oraz 15 stanowisk produkcyjnych. Firma ma ponad 40 lat doświadczenia w mikrorozmnażaniu, własny matecznik roślin jagodowych o potwierdzonym stanie zdrowotnym i tożsamości odmianowej. Powstała z części gospodarstwa firma Plantin sp. z o. o. prowadzi produkcję szkółkarską na 4 ha, prowadzi 1,2 ha upraw w tunelach oraz ok. 10 ha plantacji jagody kamczackiej. Oferuje klientom przede wszystkim rośliny w wielodoniczkach do dalszej produkcji szkółkarskiej oraz część asortymentu w doniczkach P9. Trzecia firma to Gospodarstwo Ogrodnicze Waganowice, które  powstało w 2010 roku. Ma łącznie 6,5 ha powierzchni, w tym 0,4 ha upraw w tunelach oraz 2 ha szkółki. Oferuje  rośliny sprzedawane w doniczkach w wielkościach od P9 do C2. Czwarta firma to Gospodarstwo Ogrodnicze Aleksandra Kusibab-Wyka założone w 2007 roku, które klientom oferuje nieco starsze rośliny, sprzedawane w doniczkach wielkości od P9 do C3. Firma operuje na 10 ha, z czego 0,7 ha to uprawy w tunelach i 5 ha zajmuje szkółka.

Rozmnażanie in vitro – najważniejsze etapy

Mirosław Popowicz zwrócił uwagę na cechy metody rozmnażania in vitro. Wśród zalet należy wymienić przede wszystkim fakt, że zarówno materiał mateczny, jak i otrzymany w wyniku rozmnażania jest wolny od jakichkolwiek chorób i szkodników, a rozmnożone rośliny są wierną kopią roślin matecznych. Metoda ta pozwala szybko wprowadzić na rynek nowe odmiany. Cechy rozmnożonych in vitro roślin spełniają międzynarodowe wymagania fitosanitarne, prawne i handlowe. Roślinny mateczne wykorzystywane do rozmnażania in vitro to rośliny o potwierdzonej tożsamości, wolne od chorób i szkodników. Przechowywane są w chronionych pomieszczeniach lub w chłodniach (materiał in vitro). Zgodnie z wymaganiami ustawowymi rośliny mateczne są badane na obecność patogenów i szkodników. Częstotliwość badań i listę patogenów określają stosowne przepisy.

W celu założenia kultur in vitro, w sterylnych warunkach pobiera się fragment rośliny (eksplantat), np. merystem wierzchołkowy czy pąk boczny i po sterylizacji — umieszcza się go na sterylnej pożywce, ten moment to inicjacja kultur in vitro.  Kolejny etap to stabilizacja kultur, polegająca na kilkakrotnym przekładaniu sterylnych kultur na pożywki optymalizujące wzrost i rozmnażanie wyizolowanych fragmentów roślin. Uzyskane w ten sposób kultury przeznacza się rozmnażania, dzięki czemu z jednego eksplantatu można otrzymać wiele tysięcy nowych osobników. Proces rozmnażania powtarzany jest ograniczoną ilość razy, zależnie od rodzaju czy odmiany rozmnażanej rośliny. Po otrzymaniu założonej ilości roślin potomnych (klonów) następuje proces ukorzeniania i aklimatyzacji. Rośliny wyjęte ze sterylnej pożywki są przenoszone do niesterylnych warunków i sadzone do papierowych mikrodoniczek wypełnionych podłożem. Po kolejnych kilku tygodniach ukorzenione i „zahartowane” rośliny są przesadzane i przenoszone do tuneli lub do szkółki. Tam rosną do osiągnięcia wielkości handlowej.

Wymagania borówki, czyli co musisz wiedzieć zanim założysz plantację

W Kosowie borówka dopiero zyskuje większą popularność. Prelegent, Mirosław Popowicz przedstawił kilka podstawowych informacji na temat wymagań i najważniejszych zasad jej uprawy.

Borówka wysoka jest gatunkiem, który preferuje glebę kwaśną, o wartości pH pomiędzy 3,5 a 5,0. W przypadku gleby o wyższym pH, jej odczyn należy sztucznie obniżyć. Rośliny z rodziny wrzosowatych Ericaceae, do której należy także borówka lubią glebę przepuszczalną, o niskim zasoleniu, łatwo przewietrzającą się i dobrze odprowadzającą wodę. Borówka ma płytki system korzeniowy, który nie lubi zalewania. Istotne, aby najwyższy poziom wód gruntowych znajdował się poza zasięgiem korzeni, dlatego na stanowisku pod plantację może zaistnieć potrzeba zdrenowania terenu lub sadzenia roślin na wzniesionych zagonach czy w doniczkach. Dla powodzenia uprawy borówki dostęp powietrza do korzeni jest równie ważny, jak stała dostępność wody.

Jak sadzić rośliny na plantacji?

Mirosław Popowicz na nowo zakładanej plantacji zalecał wybór układu rzędów północ-południe. W zależności od planowanego systemu uprawy zalecał utrzymać odległość między rzędami 2,5-3 m, w przypadku standardowej plantacji, gdzie owoce maja być zbierane ręcznie. Jeśli plantator już od samego początku zakłada możliwość mechanicznego zbioru owoców, to wówczas lepiej gdy międzyrzędzie będzie szersze (np. 4 m). Zagęszczenie roślin w rzędach zależy nieco od odmiany i systemu uprawy, zwykle liczba krzewów na 1 ha nie przekracza 4 tysięcy sztuk, choć w intensywnych systemach uprawy może być nawet dwukrotnie większa. Odstępy między roślinami w rzędach najczęściej spotykane na plantacjach to od 0,8 do 1,2 m.

– Na plantacjach coraz częściej zachodzi konieczność stosowania ochrony przed wiatrami. Są to najczęściej pasy drzew (np. olchy lub sosny) posadzone tak, aby nie konkurowały z borówką o światło i wodę. Podzielenie plantacji na kwatery pozwala stworzyć borówce mikroklimat sprzyjający jej uprawie i zapobiega ruchom pędów, powodującym ścieranie z owoców niebieskiego nalotu i obniżenie ich jakości rynkowej. Zapobiega też otrząsaniu owoców – przekazał prelegent.

Przygotowanie stanowiska

Sadzonki borówki przeznaczone do zakładania plantacji towarowej to zwykle większe rośliny dostarczane ze szkółki w pojemnikach. Pod takie rośliny należy wykonać otwory (można użyć specjalnych maszyn działających na zasadzie wiertła), a do dołków pod każdą roślinę dodać 10-30 l kwaśnego torfu, który najlepiej wymieszać z „miejscową glebą” i czystym piaskiem. Mirosław Popowicz zwrócił uwagę, aby podłoża w dołkach pod borówkę nie wzbogacać nawozami. – Glebę pod krzewami można ściółkować (np. iglastymi trocinami), jednakże skutkiem będzie zwiększone zapotrzebowanie na azot. Mikroflora rozkładająca trociny zużywa znaczne jego ilości, przez co rośliny mogą wykazywać objawy jego niedoboru. Precyzyjne nawożenie borówki powinno być oparte na szczegółowych zaleceniach, uzyskanych na podstawie analizy podłoża lub liści – dodał.

Zapylanie konieczne

Borówka jest rośliną owadopylną. Co to oznacza? Że dla dobrego i wysokiego plonowania na plantację powinny być wprowadzane owady zapylające. W przypadku borówki wysokiej doskonałymi zapylaczami są pszczoły miodne (3-6 rodzin na hektar zależnie od odmiany) i trzmiele (co najmniej 3-4 rodziny na 1 ha plantacji).

Zapylanie borówki

Odmiany borówki w zależności od rejonu uprawy

Podstawowym kryterium doboru odmian na plantacji powinna być pora dojrzewania owoców. Celowe jest sadzenie odmian o różnych porach dojrzewania, tak aby wydłużyć okres zbioru i sprzedaży. Mirosław Popowicz podkreślił, że na każdy rynek poleca inne odmiany, w zależności od klimatu tam panującego. Z jego doświadczenia wynika, że odmiany północne są przeznaczone do krajów takich jak Polska, Niemcy, Holandia oraz Rumunia (do sadzenia w części północnej tego kraju). W tej grupie poleca takie odmiany, jak Duke, Calypso, Draper, Bluecrop oraz Liberty. Odmiany południowe natomiast przeznaczone są raczej do uprawy w takich krajach, jak Turcja, Gruzja, Chorwacja, ale również Rumunia (część południowa przy granicy węgierskiej czy bułgarskiej). W tej grupie odmian znajdują się Sweetheart, Hannah’s Choice, Star, O’Neil, Legacy, Colibri czy New Hanower. Jeszcze inna grupa to odmiany przeznaczone do uprawy w klimacie gorącym, np. w Maroku, tę grupę reprezentuje np. Biloxi. Do zbioru mechanicznego szczególnie nadają się odmiany Duke, Bluecrop czy Liberty.