Fot. 1. Producenci roślin ozdobnych Agata i Andrzej Pajorowie z córką Wiktorią, krótko po oddaniu do użytku trzynawowego bloku foliowego (2012 r.), fot. A. Wize

Andrzej Pajor wraz z żoną Agatą (fot. 1) prowadzą Gospodarstwo Ogrodnicze AKA Kwiaty. Jego zainteresowanie roślinami ozdobnymi zaczęło się od kontaktów z byłym już, długoletnim przedstawicielem firmy Syngenta na południu Polski – Zbigniewem Szewczykiem, który przyjeżdżał do gospodarstwa rodziców. Za pierwszym razem państwo Pajorowie kupili kilka palet sadzonek. Z czasem młodsze pokolenie wyspecjalizowało się w uprawie roślin ozdobnych, a rodzice nadal zajmują się produkcją pomidorów, ogórków, papryki, sałaty i innych warzyw. Wieloletnie doświadczenie rodziny wskazuje, że taka dwutorowa specjalizacja w przypadku ich niewielkiego gospodarstwa sprawdza się i pozwala im dobrze funkcjonować na lokalnym rynku.

Tradycyjnie i nowocześnie

Pan Andrzej nadal wykorzystuje obiekty starego typu – szklarnię i tunele (o powierzchni 1500 m2). Niedawno rozbudowano zaplecze produkcyjne – powiększono wyłożony czarną agrotkaniną teren na zewnątrz, przystosowany do produkcji roślin w doniczkach (kontenerownia zajmuje łącznie ok. 2,5 tys. m2), który latem zajmowany jest przez chryzantemy drobnokwiatowe, część bylin oraz wrzosy (fot. 2 – patrz galeria poniżej). Postawiono także nowe nieogrzewane tunele wolnostojące oraz zblokowany obiekt z firmy Farmer, o powierzchni ok. 900 m2, z nowoczesnym wyposażeniem, przystosowanym do produkcji roślin w doniczkach. Ten ogrzewany, trzynawowy (fot. 3) blok pokryto dwiema warstwami folii, między które pompowane jest powietrze (fot. 4). Pierwsza nawa została wyposażona w kurtynę termoizolacyjną, a dodatkową, małą nawę przeznaczono na magazyn i zaplecze produkcyjne. Uprawa prowadzona jest na przesuwnych stołach (fot. 5 ), co bardzo ułatwia pracę i pozwala na wykorzystanie niemal całej powierzchni tunelu, bez tracenia miejsca na liczne chodniki. Pod stołami umieszczone są węże grzewcze (fot. 6). Komputer klimatyczny KKM z firmy Farmer reguluje m.in. pompowanie powietrza pomiędzy dwie warstwy folii (każda nawa ma oddzielną pompę), kontroluje temperaturę i wilgotność powietrza w tunelu oraz steruje pracą wietrzników (fot. 7). W uprawie roślin ozdobnych prowadzonej w doniczkach, a więc w ograniczonej ilości podłoża, ważny jest sprawnie działający, wydajny system nawadniania. W tym obiekcie woda do fertygacji pobierana jest z dwóch zbiorników znajdujących się pod pierwszą nawą, z których każdy ma pojemność około 13 tys. litrów. Do tych rezerwuarów trafia deszczówka zbierana z dachu tunelu. Roztwór nawozów dawkowany jest przez dozownik Dosatron (fot. 8). Rośliny na stołach nawadniane są w systemie zalewowym, a te w wiszących pojemnikach – kroplowo. Obecnie do sporządzania pożywek pan Andrzej używa głównie nawozów z serii Kristalon (program nawożenia z wykorzystaniem tych nawozów jest konsultowany z Wojciechem Wojcieszkiem z firmy Yara Poland). Tunel z pełnym wyposażeniem (oprócz cieniówki) kosztował 300 tys. zł. W ubiegłym roku, czyli już w pierwszym pełnym sezonie użytkowania nowego tunelu, pan Andrzej wskazywał na duże różnice w jakości pracy i warunkach panujących w nowym obiekcie, w stosunku do starej szklarni wolnostojącej. Możliwości produkcyjne gospodarstwa zwiększyły się nie tylko dzięki powiększeniu powierzchni, ale także ze względu na możliwość wydłużenia okresu uprawy w nowym, ogrzewanym obiekcie o późną jesień i wczesną wiosnę (co nie było możliwe w obiektach starego typu). W ocenie gospodarza, okres zwrotu inwestycji będzie wynosił 6 lat. Niedawno właściciel zainwestował również we włoską doniczkarkę z przedsiębiorstwa Urbinati (fot. 9), zakupioną w firmie Ceres, napełniającą doniczki podłożem (wykorzystywane są m.in. substraty torfowe z firm Hawita oraz Novarbo).

Ubiegłoroczne kłopoty z pogodą

Mimo dobrych warunków uprawy w nowym tunelu, pierwszy rok jego użytkowania nie należał do łatwych  – głównie ze względu na „niekończącą się” zimę. Pod wpływem intensywnych i długotrwałych opadów mokrego śniegu w gospodarstwie rodziny Pajorów załamało się kilka konstrukcji wolnostojących małych tuneli warzywniczych i jednego wysokiego tunelu kwiaciarskiego. Na szczęście ogrzewany blok foliowy nie ucierpiał. Taki nietypowy przebieg pogody przyczynił się również do poważnego ograniczenia zbytu roślin, zwykle chętnie kupowanych wiosną. Jak powiedział właściciel gospodarstwa, w ubiegłym roku w przypadku niektórych gatunków straty były bardzo duże, np. trzeba było wyrzucić prawie 90% wyprodukowanych jaskrów. Wyniki sprzedaży wiosennych bratków były wprawdzie lepsze, bardzo mało natomiast sprzedano doniczkowych pierwiosnków, na które zwykle był popyt przed Wielkanocą. Podsumowanie ubiegłorocznego wiosennego sezonu pokazało, że z całego asortymentu oferowanego przez gospodarstwo AKA Kwiaty sprzedano ok. 50-60% towaru. Według pana Andrzeja, na Sądecczyźnie sytuacja była gorsza niż w innych rejonach Polski, a w czasie marcowego ataku zimy konieczne było nawet opóźnianie dostaw sadzonek i rozsad roślin balkonowo-rabatowych, gdyż drogi w tamtym podgórskim rejonie były okresowo zupełnie nieprzejezdne. Z kolei część odbiorców roślin ozdobnych produkowanych przez pana Andrzeja pochodzi z okolic Krynicy czy Muszyny, gdzie zima trwała (jak zwykle zresztą) jeszcze dłużej niż w Bilsku, co bardzo opóźniło rozpoczęcie sezonu handlu. W maju popyt na rośliny rabatowe ograniczały z kolei intensywne, długotrwałe deszcze, uniemożliwiające pracę w ogrodach. Większe w tym okresie było zainteresowanie gatunkami balkonowymi, na przykład pelargoniami, które sprzedano w ok. 80%.

Bogaty wybór balkonowo-rabatowych

Ważne miejsce zajmują pelargonie, głównie o czerwonych kwiatach, z różnych firm – sadzonki pochodzą z Plantpolu, Syngenty i Vitroflory. Wśród pelargonii rabatowych (Pelargonium zonale) pan Andrzej wymieniał m.in. odmianę ‘Victor’ o dużych kwiatach, mających ładny odcień czerwieni, odmianę ‘Vulcan’ (pomarańczowoczerwona) z grupy Compact Line, odmiany z gr. Classic – ‘Diabolo’ (ciemnoczerwona) i ‘Helena’ (różowołososiowa) – oraz czerwoną odmianę ‘Fernando’ z gr. Sunrise. Mocną pozycją w asortymencie pelargonii są odmiany z grupy Cumbanita (mieszaniec międzygatunkowy pomiędzy P. zonale a P. peltatum), o atrakcyjnych, intensywnych, czystych kolorach kwiatów. Spośród odmian pelargonii bluszczolistnej (P. peltatum) pan Andrzej jako jedną z bardziej cenionych przez klientów wymieniał m.in. ‘Fireball’ z grupy Sunflair, o ciemnoczerwonych kwiatach. W nowym tunelu zblokowanym warunki dla rozwoju pelargonii okazały się bardzo dobre, rośliny rozwinęły się i zaczęły kwitnąć ok. 2 tygodni wcześniej niż w innych latach, gdy uprawa była prowadzona w starszych obiektach (dlatego w tym sezonie będą sadzone nieco później, aby kwitnienie przypadło na majowy termin sprzedaży). Ważne są także petunie kaskadowe (ich sadzonki pochodzą z firm Plantpol oraz Selecta), głównie z grupy Surfinia®, z odmianami o różnych kolorach kwiatów – od białego, poprzez różowy, czerwony i purpurowy, aż do fioletowego. Dużym powodzeniem wśród klientów cieszy się m.in. odmiana ‘Purple’ – niezwykle obficie kwitnąca. W okresie „komunijnym” wzrasta natomiast zainteresowanie białą odmianą Surfinii ‘White’. Interesujące w ocenie ogrodnika z Bilska są również odmiany należące do grupy Conchita® – m.in. ‘Grande Pink’ i ‘Grande White’. Bardzo atrakcyjnie prezentuje się ponadto odmiana Veranda® ‘Yellow’ – o jasnym, cytrynowożółtym odcieniu kwiatów. Coraz większe jest zainteresowanie klientów trzykolorowymi zestawami odmian petunii w jednym pojemniku. Ich sadzonki są kupowane w firmie  Selecta, w postaci zestawów 3 różnych odmian w jednym „koreczku” – w dużych pojemnikach (ø 24 cm) sadzi się po trzy takie koreczki. W produkcie finalnym jest więc 9 barw, co daje szczególny efekt dekoracyjny.

Begonia semperflorens, fot. A. Wize

W wiosennej ofercie gospodarstwa znajdują się także begonie, m.in. stale kwitnąca (Begonia semperflorens) z oferty firm Syngenta (np. Ascot ‘Rose’ i ‘Bronze White’) oraz Vitroflora (odmiany z grupy Ambassador o czerwonych i białych kwiatach). Produkowane są one w trzech terminach – z sadzenia w 9., 11. i 13. tygodniu. Warte uwagi, zdaniem pana Andrzeja, są również begonie bulwiaste (B. ×tuberhybrida) z grup Swift i Nonstop – w tej ostatniej znajdują się atrakcyjne odmiany o dużych, purpurowych lub jasnych, koralowych kwiatach. Jako ciekawe propozycje wymieniał także takie odmiany begonii o kaskadowym pokroju, jak ‘Victoria Falls’ z gr. Waterfall ® oraz ‘Elserta’ (Plantpol).

Aksamitka rozpierzchła, fot. A.Wize

W typowo rabatowej produkcji gospodarstwa AKA Kwiaty ważną pozycję mają także, oprócz begonii stalekwitnącej, aksamitki rozpierzchłe (Tagetes patula), produkowane w kilku cyklach – od wczesnej wiosny do początku lata. W ubiegłym roku w uprawie znalazło się m.in. kilka odmian z grupy Durango, np. ‘Bee’, ‘Yellow’ i ‘Orange’ oraz ‘Bolero’ z gr. Bonanza. Uzupełnieniem wiosennej produkcji roślin balkonowych są natomiast werbeny, m.in. z grup Estrella i Superbena, w różnych kolorach, oczywiście z przewagą czerwonego. Od niedawna produkowana jest także mandewila z grupy Sundaville ®, uprawiana i sprzedawana w wiszących pojemnikach. Dostawcą jej materiału wyjściowego jest firma Plantpol, która oferuje m.in. odmiany o kwiatach czerwonych ‘Red’ oraz białych ‘Cosmos White’. Ważną ich zaletą, na którą zwracał uwagę ogrodnik z Bilska, jest równoczesne zakwitanie (podczas gdy w innych grupach tego gatunku odmiany białe zakwitają później niż czerwone). Ostatnio coraz większą popularność zdobywają też goździki ogrodowe – w Bilsku uprawiane są m.in. odmiany Oscar® ‘Pink and Purple’ (z firmy Selecta), o karminoworóżowej barwie kwiatów. Z ciekawych nowości w swojej uprawie pan Andrzej wymieniał również Dorotheanthus bellidiformis Mezoo ® (dostawca Syngenta) – o gruboszowatych, mięsistych, płożących się pędach i pstrych, kremowo-zielonych liściach (fot. 10) oraz delikatnych, drobnych, karminoworóżowych kwiatach. Wiosną asortyment uzupełniają także słoneczniki produkowane w doniczkach (fot. 11), m.in. odmiana ‘Choco Sun’.

Byliny, wrzosy

Do bogatego wyboru roślin ozdobnych uprawianych przez państwa Pajorów niedawno dołączyły byliny (fot. 12), w tym trawy (materiały wyjściowe tych roślin pochodzą z firmy Syngenta) oraz wrzosy (ze szkółki Jacka Wolskiego) – co pozwala wydłużyć sezon sprzedaży roślin o miesiące letnie i jesienne. Wybór produkowanych gatunków i odmian bylin jest dość duży. Uwagę zwracał m.in. rozwar wielkokwiatowy (Platycodon grandiflorus) Astra F1 Rose – o kwiatach jasnoróżowych – oraz Astra F1 Blue – o kwiatach błękitnofioletowych (fot. 13). Odmiany te mogą być oferowane jako rośliny doniczkowe lub byliny. Duże zainteresowanie nimi było 2, 3 lata temu, szczególnie dobrze sprzedawała się odmiana ‘Rose’ – ze względu na oryginalną barwę kwiatów. Podobne zastosowanie może mieć dzwonek karpacki (Campanula carpatica). Atrakcyjnie prezentują się także wzniesione kwiatostany lobelii okazałej (Lobelia ×speciosa) z grupy Fan F1 – m.in. ‘Salmon’ i ‘Scarlet’ (fot. 14). Od kilku lat w ofercie jest również nachyłek wielkokwiatowy (Coreopsis grandiflora), m.in. odmiana ‘Illico’, który bardzo dobrze sprzedawał się 2, 3 lata temu.

Floks wiechowaty

Byliną retro, przeżywającą ostatnio wielki powrót do ogrodów, jest floks wiechowaty (Phlox paniculata). W ofercie gospodarstwa AKA Kwiaty floksy są od 3 lat i indywidualni klienci kupują nawet po kilkadziesiąt sztuk do obsadzania prywatnych ogrodów. W ostatnich latach wzrasta także zainteresowanie produkowanymi do niedawna w bardzo niewielkim zakresie gatunkami o ozdobnych liściach – głównie trawami i turzycami, wykorzystywanymi w wielogatunkowych, mieszanych kompozycjach. W tej grupie bardzo oryginalnie prezentuje się turzyca Buchanana (Carex buchananii) o brązowych liściach, którą chętnie kupują osoby zajmujące się projektowaniem i urządzaniem ogrodów. Niezwykle atrakcyjnie wygląda i często kupowana jest również rozplenica japońska (Pennisetum alopecuroides), trawa o dekoracyjnych, puszystych kłosach. Jedynym problemem w jej uprawie są… ostre liście, którymi można się skaleczyć. W Bilsku produkowane jest około 15 tys. sztuk wrzosów (w doniczkach o średnicy 11 cm). Jako jedne z atrakcyjniejszych odmian pan Andrzej wymieniał m.in. ‘Allegretto’ o purpurowoczerwonych i ‘Dark Beauty’ o czerwonych kwiatach oraz m.in. ‘Athene’ z grupy Garden Girls (również kwitnącą na czerwono). Sprzedaż wrzosów rozpoczyna się od połowy sierpnia.

Chryzantemy

Praca z chryzantemami rozpoczyna się już około 20 czerwca, wówczas sadzi się ukorzenione sadzonki w misach o średnicy 25 cm (po 5 sadzonek) lub w mniejszych – o średnicy 21 cm (po 3 sadzonki). Latem, od końca lipca, znaczną część szklarni i tuneli foliowych zajmują chryzantemy doniczkowe – wielkokwiatowe i o kwiatostanach średniej wielkości (ich sadzonki pochodzą z firm Szaj i K. Pychyński). Bardzo duży udział w produkcji mają sprawdzone już wielkokwiatowe odmiany ‘Komodo Creme’ (kwiatostany kremowe) oraz ‘Polodor’ (żółte), a także ‘Passionnement’ (pomarańczowożółte) i ‘Bilkis’ (białe). Spośród chryzantem o kwiatostanach średniej wielkości w uprawie ważne miejsce zajmują popularne odmiany: ‘Kodiak Yellow’, ‘Kodiak White’, ‘Time Jewel’ oraz ‘Willowbrook’. Chryzantemy drobnokwiatowe (m.in. odmiany z grupy Avalon) latem uprawia się na zewnątrz tuneli – w misach ustawionych na terenie wyłożonym czarną agrotkaniną, dopiero we wrześniu misy przenosi się do tuneli.

Artykuł ukazał się w czasopiśmie Pod Osłonami (PO 1/2014), które można nabyć przez stronę Wydawnictwa Hortpress oraz kiosk24.pl (również w wersji cyfrowej).