Jak przestawia się krajowa produkcja borówek?

W roku 2008 uprawa borówek w Polsce zajmowała niespełna 2800 ha, podczas gdy w 2017 r. było to już 6075 ha. W 2021 r. powierzchnia plantacji borówkowych w Polsce wrosła do 11 tys. hektarów, a w 2023 r. było to już blisko 12,6 tysięcy hektarów. Z tej powierzchni zebrano wówczas ponad 65 tys. ton owoców.

Plantacje, na których produkuje się borówki są zwykle nieduże, te o powierzchni poniżej 5 ha stanowią ponad 60%, większe od 5-10 ha to 21%, 10-50 ha – 13% a największe – o powierzchni ponad 50 ha to 3% ogółu plantacji. W 2022 roku 440 gospodarstw produkujących borówki było certyfikowanych w systemie GlobalGAP. Polska eksportuje ponad 1/3 całkowitej produkcji – w 2021 r. było to powyżej 21 tys. ton owoców borówki.

Większość owoców jest przeznaczana na potrzeby rynku deserowego, a tylko gorszej jakości jagody lub niespełniające wymagań pod względem średnicy są kierowane do przetwórstwa. Obecnie wszystkie gospodarstwa polegają na zbiorze ręcznym, jednak coraz częściej ostatni zbiór jest już prowadzony mechanicznie. Do tego celu wykorzystywany jest zwykle kombajn całorzędowy.

Dlaczego zbiór kombajnem?

Borówki przeznaczone na świeży rynek wymagają intensywnej pracy podczas zbiorów, koszt z tym związany skłania do poszukiwania alternatywnych rozwiązań, ograniczających pracę fizyczną. Na przykład, koszty pracy stanowią około 60% rocznego budżetu gospodarstw produkujących borówki na Florydzie, a tylko 10% jest zbierane mechanicznie na rynek przetwórczy.

W ankiecie przeprowadzonej wśród amerykańskich plantatorów borówki wysokiej, plantatorzy zostali zapytani, jakie czynniki sprawiłyby, żeby zdecydowali się na mechaniczny zbiór owoców. Wskazali następujące odpowiedzi: cena rynkowa (77% wskazań), dostępność siły roboczej (63%), koszt pracy (56%), jakość owoców (39%), charakterystyka odmiany (18%), koszt zbioru mechanicznego (17%), infrastruktura dla świeżych owoców (7%) i wiedza na temat zbioru maszynowego (5%).

Większość producentów świeżych borówek wskazała, że byliby otwarci na przyjęcie nowych technologii zbioru maszynowego, zwłaszcza gdyby obawiali się niepewności pracy lub ceny. Mechaniczny zbiór owoców borówki wysokiej typu północnego (to typ uprawiany w Polsce) przeznaczonych specjalnie na świeży rynek jest badany od połowy lat 90-tych XX wieku.

Niestety nie pod osłonami!

Dlaczego nie możemy zbierać borówek maszynowo pod osłonami? Odpowiedź jest dość trywialna – nie ma jeszcze na rynku takiej maszyny, która taki zbiór by umożliwiała. W tunelach czy pod daszkami są przeszkody nie do pokonania przez duże, całorzędowe kombajny. Tu musiałaby pracować maszyna mniejszego kalibru, najprawdopodobniej składająca się z dwóch modułów, aby mogła swobodnie omijać słupy wspierające konstrukcje osłony. Nad takim rozwiązaniem już od jakiegoś czasu pracują specjaliści z krajów bałkańskich.

Plantacja pod zbiór kombajnowy (fot. K. Szymański)