Zrastanie się szczepionych roślin

Zabliźnianie się rany powstałej poprzez ucięcie dwóch roślin i ich połączenie jest bardzo podobne do sytuacji po operacji u ludzi i czasu rekonwalescencji w szpitalu. Miejsce, w którym będzie odbywać się szczepienie musi być czyste i sterylne. Warunki po operacji powinny być komfortowe, wolne od zagrożeń. Wszystko to sprzyja zrośnięciu się i regeneracji szczepionych roślin.

Gdy tę sytuację przełożymy na warunki, jakie trzeba zapewnić roślinom po szczepieniu, ważne są następujące czynniki:

• Wysoka wilgotność (100%), aby zatrzymać ewaporację;
• Zapewnienie okresu, gdy liście są zwilżone, aby je wzmocnić;
• Komfortowa i wyrównana temperatura (23°C dzień i noc);
• Ograniczenie czynników, które mogłyby stymulować ewaporację (promieniowanie słoneczne, wiatr).

Średnice pędów podkładki i odmiany powinny być zbliżone pod względem wielkości, zależy to także od oczekiwań ogrodników i różni się w zależności od czasu i lokalizacji. Są rożne metody zapewnienia właściwych warunków w tunelach, powszechne są następujące rozwiązania:

Plastikowe tuneliki

Są dwa przykłady tunelików instalowanych w szklarniach do zrastania się szczepionych roślin – jedne półokrągłe, drugie o płaskich dachach. Lepszym rozwiązaniem są tuneliki o płaskich dachach, ponieważ temperatura i wilgotność są w nich takie same dla wszystkich roślin. Można sobie wyobrazić, że nie występuje to w tunelach półokrągłych, gdzie warunki w środkowej części są inne niż po bokach. Wpływa to na jednorodność roślin. Zaletami tego systemu są niskie koszty i elastyczność umiejscowienia. Wadą jest to, że wiele czynników (temperatura i wiatr) może pogorszyć stabilny klimat w tuneliku.

Tuneliki do zrastania się szczepionych siewek pomidorów, płaskie tunele zapewniają wyrównane warunki dla wszystkich roślin (fot. H. van Herk)

Komory klimatyczne

W idealnej sytuacji temperaturę i wilgotność można kontrolować z dokładnością do 0,1°C i 1%, takie warunki można zapewnić w komorach klimatycznych. Zaletą jest to, że jest w komorze można umieścić więcej roślin na metr kwadratowy oraz nie ma wpływu promieniowania słonecznego czy wiatru. Wadą jest to, że ten system jest droższy i że w przypadku kilkutygodniowego okresu szczepienia potrzeba kilku komór.

Szczepienie rozsady warzyw – osiągnąć sukces

W szczepieniu o sukcesie, czyli odsetku przyjęć – roślin które się dobrze zrosły – decydują szczegóły. U pomidorów często uzyskuje się wysoki poziom przyjęć. U kawonów (arbuzów)  standardowo jest to 80-85%, ponieważ szczepienie tego gatunku jest trudniejsze. Moment rozpoczęcia aklimatyzacji przed wprowadzeniem „pacjenta” z powrotem do „rzeczywistego świata” to praca przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu, także w weekendy. Powoli wilgotność w tuneliku musi być obniżana małymi krokami – w przypadku ogórka często oznacza to obniżenie jednorazowo o 1%, inne warzywa mogą poradzić sobie z większymi skokami wilgotności (obniżanie o 3-5%). Temperatura pozostaje taka sama, ponieważ jest to motor procesu. Jeśli jest obniżona, proces gojenia rany również ulega spowolnieniu.

W pierwszym dniu aklimatyzacji rośliny szybko więdną, co można rozpoznać po zwisających liścieniach i ciemnozielonych wierzchołkach. Wówczas tunel należy szybko zamknąć, aby wilgotność względna wzrosła i by ponownie ograniczyć parowanie. Pierwszego dnia może to być zaledwie 20-30 minut.

Drugiego dnia aklimatyzacja może potrwać nieco dłużej, powiedzmy 2-3 godziny. Ale także wtedy wystąpią te same objawy, wskazujące, że nastąpiło wystarczające parowanie i prawdopodobne jest wystąpienie niedoboru wilgoci.

Trzeciego dnia aklimatyzacja może trwać cały dzień, a powyższe objawy zaczynają się dopiero pod koniec dnia. Wilgotność należy następnie przywrócić do poziomu, na którym parowanie jest minimalne.

W czwartym dniu aklimatyzacji, zwykle 6-7 dni po szczepieniu, proces jest prawie zakończony, a rana zagojona. Wilgotność można zdecydowanie przywrócić do 70-75%, a rośliny powinny znów normalnie funkcjonować.

Zwykle jeden dodatkowy dzień jest dobry na powrót roślin do dobrej kondycji, dzięki temu krok do następnego procesu, czyli pikowania, można wykonać prawidłowo. Rośliny po pikowaniu będą rosnąć w znacznie mniejszym zagęszczeniu (od ok. 400 roślin na m² zmniejszy się ono do ok. 75 roślin na m²). Nie jest to mała zmiana, więc nie należy się spieszyć.

Techniki aklimatyzacji szczepionych roślin

Aklimatyzację roślin w tunelikach można przeprowadzić na dwa sposoby – albo przez regularne nacinanie folii, albo przez całkowite otwarcie tunelików. Wykonywanie cięć stwarza dla roślin stosunkowo nierówne warunki, otwarcie tunelu jest dość radykalnym sposobem aklimatyzacji. Zaletą całkowitego otwarcia tunelików jest to, że postawną warunki bardzo jednorodne, wadą jest to, że niemal dosłownie trzeba stać obok wietrzonego tuneliku. Pierwsza metoda, oprócz nierównomiernej wilgotności dla roślin stwarza również większe ryzyko ich nadmiernego wydłużania się. Jest to wysoce niepożądane, ponieważ klienci oczekują, by rośliny były kompaktowe, a u wydłużonych roślin korekta ich pokroju w późniejszym czasie jest bardzo trudna.

Objawy zrastania i aklimatyzacja

Rośliny nie mogą mówić, ale pokazują – poprzez objawy fizjologiczne – kiedy nastąpiło zrośnięcie się szczepionych roślin i czy zapewniliśmy im dobre warunki. Na przykład:

• Zbyt duże parowanie u ogórka – więdnące liścienie; zbyt niska wilgotność,
• Gutacja u pomidora –krople na brzegach liści; zbyt wysoka wilgotność,
• Brązowe plamy u bakłażana –zarodniki grzybów; zbyt wysoka wilgotność,
• Liście ustawione pionowo u arbuza – liście “pełne” wody; zbyt wysoka wilgotność.

Jeśli wystąpią trzy ostatnie objawy, to zdecydowanie nadszedł czas na rozpoczęcie aklimatyzacji lub przyspieszenie bądź wprowadzenie „większych kroków” w aklimatyzacji. Często stosuje się protokół, aby rozpocząć aklimatyzację po 3-4 dniach. To dobrze, ale są też wyjątki. Odmiany mogą dobrze komponować się z podkładką lub jest to po prostu na ten moment połączenie idealne. W takim przypadku z pewnością aklimatyzację można zacząć dzień wcześniej i postępować zgodnie z tym samym standardowym protokołem – tylko o jeden dzień szybciej. W tym celu niezbędne jest kontrolowanie roślin dwa razy dziennie, tę czynność trzeba przeprowadzać również w weekendy.

Dobre wyniki szczepienia rozsady

Dla producenta rozsady niezbędne jest uzyskanie dobrych wyników szczepienia – wszystkie koszty zostały już przecież poniesione. Jednocześnie uzupełnianie braków poprzez ponowne wysiewanie nasion powoduje znaczne zaległości w porównaniu z resztą partii roślin, czego nie można już nadrobić. Przy tworzeniu jednolitych partii roślin niezbędne są: • Dobra koordynacja wieku podkładki i odmiany; • Podkładki wysokiej jakości (dużo energii, zwarte, dużo korzeni, ciemnozielone liście); • Zdyscyplinowany personel w zakresie samego szczepienia pod względem higieny i łączenia 2 roślin; • Dobre warunki do wzrostu roślin; • Dobrze wyszkolony personel do określenia odpowiedniego momentu aklimatyzacji.

Dobrze, że szczepienie rozsady warzyw stało się standardem w wielu uprawach. Miejmy nadzieję, że uda się również osiągnąć sukces w szczepieniu na wysokim poziomie i na takim go utrzymać!

W pierwszej części artykułu autor omówił metody szczepienia różnych warzyw.

Więcej informacji:

Hans van Herk  
Propagation Solutions
+31 (0)6 20 91 81 00
hans@propagationsolutions.nl