Od czasu pierwszego pojawienia się ToBRFV w Izraelu i Jordanii ponad 10 lat temu, wirus brunatnej wyboistości owoców pomidora został wykryty w ponad 35 krajach na całym świecie, powodując przy tym straty ekonomiczne, które realnie zagroziły produkcji roślin w wielu przedsiębiorstwach ogrodniczych. Jak dotąd, wirus zaatakował liczne gospodarstwa produkujące pomidory pod osłonami Polsce, stając się jednym z najczęściej omawianych zagadnień w branży ogrodniczej w ostatnich latach. Ze względu na odporność wirusa na zwalczanie, łatwe rozprzestrzenianie się i poważne konsekwencje jego występowania, ToBRFV wymaga od ogrodników szczególnej uwagi.

Sposób rozprzestrzeniania się ToBRFV w gospodarstwie ogrodniczym   

Badania na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie

Ze względu na ogromne znaczenie gospodarcze wirusa ToBRFV naukowcy z Wydziału Medycyny Roślin na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie zbadali czy oraz w jakim stopniu wirus jest przenoszony wewnątrz dotkniętych nim gospodarstw i jaką rolę odgrywają w tym procesie ludzie. Wyniki systematycznego pobierania próbek w niemieckim zakładzie produkcyjnym dotkniętym epidemią ToBRFV w 2022 r. dają do myślenia. Zarówno odzież robocza, rękawice, jak i podeszwy butów były silnie skażone wirusem już po jednym dniu roboczym. Oznacza to, że ludzie w znacznym stopniu przyczyniają się do szybkiego rozprzestrzeniania się patogenu w szklarni i bezpośrednim otoczeniu produkcji.

Gdzie w gospodarstwie najczęściej znajdowano ToBRFV?

W celu zbadania, w jaki sposób wirus może rozprzestrzeniać się w uprawie, pobrano setki próbek z wielu powierzchni w całym gospodarstwie. Obecność ToBRFV stwierdzono w różnych częściach zakładu, zarówno w szklarniach i pakowniach, jak również w pomieszczeniach socjalnych. Warto podkreślić, że pobrane w tych miejscach wirusy nadal miały charakter zakaźny. Zgodnie z oczekiwaniami, najczęściej zanieczyszczonymi powierzchniami w szklarni były drogi, folie ściółkujące i wycieraczki. Co więcej, najbardziej eksponowane na działanie patogenu przedmioty, takie jak wycieraczki, noże czy sekatory, uzyskały pozytywny wynik testu na obecność ToBRFV we wszystkich pobranych próbkach. Nie jest zaskoczeniem fakt, że również wagi, narzędzia i wózki w pakowniach były w znacznym stopniu zanieczyszczone wirusem. Niepokojące jest jednak, że prawie 20% wszystkich próbek, zebranych w pomieszczeniach socjalnych również okazało się być skażonych. Klamki do drzwi, włączniki światła, czajniki, piloty czy materace to tylko kilka przykładów przedmiotów, na których znajdowano wirusa.

Gdzie i z jaką częstotliwością można znaleźć ToBRFV w zakażonym gospodarstwie?

Sposób roznoszenia wirusa ToBRVF przez człowieka (Ehlers et al., 2023).

W jaki sposób informacje te mogą przyczynić się do poprawy kontroli wirusa w przyszłości? Wyniki dostarczają cennej wiedzy na temat sposobu przenoszenia wirusów roślinnych, takich jak ToBRFV, przez człowieka w gospodarstwie ogrodniczym. Wskazują również kluczowe powierzchnie w gospodarstwie, na których osadzają się patogeny. Na tej podstawie można zaplanować stosowanie specjalnych środków czyszczenia i dezynfekcji, tak by wyeliminować ToBRFV z gospodarstwa i zapobiec jego ponownemu wprowadzeniu.

Skuteczne mycie i dezynfekcja po sezonie uprawowym

Aby zapobiec wniesieniu wirusa do nowej uprawy, wraz z zakończeniem sezonu należy przeprowadzić dokładne mycie i dezynfekcję szklarni lub tunelu. W tym celu należy najpierw dokładnie umyć wszystkie powierzchnie, potencjalnie skażone ToBRFV. Czyszczenie szklarni/tuneli foliowych powinno odbywać się w kierunkach od góry do dołu i od tyłu do przodu, najlepiej z wykorzystaniem ciepłej wody. Zanim zanieczyszczenia zaschną ponownie, powierzchnie należy dokładnie spłukać powierzchnie, aby przygotować je do skutecznej dezynfekcji. Po umyciu należy przeprowadzić dezynfekcję z zastosowaniem zarejestrowanego środka dezynfekującego. Inne badanie, przeprowadzone naukowców z Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie wykazało, że silnie zanieczyszczone wirusem ToBRFV powierzchnie szklarniowe mogą być bezpiecznie dezynfekowane przez aplikację piany 4% MENNO Florades w ilości 0,4 l na m². Jest to zatwierdzony i skuteczny sposób zwalczania tej niebezpiecznej choroby wirusowej.

Ograniczenie rozprzestrzeniania wirusa w trakcie uprawy

Oprócz mycia i dezynfekcji po zakończeniu uprawy warto podjąć kroki zapobiegające wprowadzeniu i rozprzestrzenianiu wirusa ToBRFV również w trakcie sezonu uprawowego. Aby przedstawić oparte na naukowych podstawach zalecenia dotyczące kontroli patogenów roślinnych, poniżej przeanalizowano konkretne rozwiązania z zakresu mycia i dezynfekcji.

Odzież robocza – jak się pozbyć wirusa ToBRFV

Odzież robocza stwarza wysokie fitosanitarne ryzyko rozprzestrzeniania się wirusów. Z jednej strony, podczas zabiegów uprawowych jest ona stałym kontakcie z roślinami, więc skażone soki roślinne mogą być łatwo przenoszone z rośliny na roślinę. Z drugiej strony, wirusy zawarte w soku roślinnym mogą wsiąkać we włókna tkanin, utrzymywać w nich, a następnie zostać ponownie wprowadzone do uprawy. Jest to możliwe nawet po upływie kilku tygodni lub miesięcy. W jaki sposób można bezpiecznie dezaktywować wirusy na odzieży, nie uszkadzając tkaniny? Ze względu na wysoki punkt inaktywacji termicznej tobamowirusów (do których zalicza się ToBRFV), wynoszący około 90°C, do jej osiągnięcia konieczne byłoby pranie w tej temperaturze. Pranie w tak wysokiej temperaturze może uszkodzić odzież i wymaga dużego nakładu energii. Zbadano więc, czy czyszczenie wstępne odzieży poprzez zanurzenie jej na 10 minut w środku piorącym (Spee i Vanish) może bezpiecznie usunąć ToBRFV, pamiętając, że postały roztwór, po zanurzeniu odzieży również będzie zanieczyszczony wirusem. Sprawdziliśmy także, czy tak powstały roztwór można bezpiecznie zdezynfekować przez dodanie środka dezynfekującego.

Wyniki są jasne: zarówno tekstylia, jak i powstałe roztwory domowych detergentów (Spee i Vanish) po zanurzeniu w nich zainfekowanej odzieży były silnie zanieczyszczone zakaźnym ToBRFV.  Dla porównania ToBRFV został prawie całkowicie usunięty z tekstyliów i roztworów środków czyszczących MENNO HORTISEPTCLEAN Plus, FADEX H+, a także środka dezynfekującego MENNO Florades – co oznacza, że nie było dalszego ryzyka infekcji. Ponadto zastosowanie MENNO Florades w skażonych roztworach detergentów domowych wykazało, że inaktywacja ToBRFV jest skuteczna także w ich przypadku.

W oparciu o te wyniki i ogromne ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa poprzez skażoną odzież, zalecamy, aby:

• po dniu pracy odzież robocza była zanurzana w pojemniku do prania na minimum 10 minut w temperaturze pokojowej;
• do zanurzania mogą być wykorzystywane roztwory środków czyszczących MENNO HORTISEPTCLEAN Plus, FADEX H+, a także środka dezynfekującego MENNO Florades; Następnie ubrania powinny zostać wyprane w pralce;
• roztwór czyszczący w pojemniku do prania może być ponownie użyty do dalszego zanurzania odzieży lub, poprzez dodanie MENNO Florades do docelowego stężenia 4%, może być użyty jako roztwór do dezynfekcji powierzchni, chodników i innych przedmiotów.

Obuwie pracowników – jak czyścić i dezynfekować?

Za rozprzestrzenianie się ToBRFV w szklarni odpowiedzialne jest również obuwie pracowników, w szczególności podeszwy butów. Wyniki badań pokazują, że przylegający brud i patogeny, muszą w pierwszej kolejności zostać mechanicznie usunięte z podeszwy. Dopiero wtedy może nastąpić skuteczna inaktywacja patogenów (np. z wykorzystaniem maty dezynfekcyjnej napełnionej środkiem dezynfekującym). Do mechanicznego czyszczenia podeszew butów można zainstalować obrotowe szczotki. Innym sposobem może być dynamiczne tupanie na macie dezynfekcyjnej. Przeprowadzone badania wykazują, że znaczna część wirusów zostaje usunięta z podeszew butów za pomocą czyszczenia mechanicznego, a następnie inaktywowana w macie dezynfekcyjnej wypełnionej 4% roztworem MENNO Florades. Próbę kontrolną podczas badań stanowiły maty dezynfekcyjne wypełnione wodą. W macie wypełnionej wodą wirus ToBRFV był wysoce skoncentrowany i zakaźny nawet kilka dni po próbie.

Powyższe badania dostarczyły informacji o najczęstszych sposobach przenoszenia wirusa oraz skutecznych metodach czyszczenia odzieży i butów pracowników, którzy się najczęstszymi roznosicielami wirusa. Zastosowanie powyższych wskazówek pomoże optymalnie zarządzać higieną w gospodarstwie ogrodniczym i uchroni przed stratami związanymi z rozprzestrzenianiem się wirusa w uprawie.

Aby uzyskać więcej informacji, skontaktuj się bezpośrednio z autorem artykułu Jensem Ehlersem z Menno lub z przedstawicielem wyłącznego dystrybutora Menno Florades w Polsce, Jakubem Gustawem z Royal Brinkman Polska. Specjaliści udzielą szczegółowych informacji w kwestii zastosowania środków dezynfekcyjnych do walki z ToBRFV.

Jens Ehlers

M.Sc./Scientific Sales Advisor w Menno Chemie

jens.ehlers@menno.de

Jakub Gustaw

Specjalista ds. Dezynfekcji w Royal Brinkman

jakub.gustaw@royalbrinkman.com

Więcej informacji znajdziesz również w literaturze źródłowej:

Ehlers, J.; Nourinejhad Zarghani, S.; Liedtke, S.; Kroschewski, B.; Büttner, C.; Bandte, M. Analysis of the Spatial Dispersion of Tomato Brown Rugose Fruit Virus on Surfaces in a Commercial Tomato Production Site. Horticulturae 2023, 9, 611. https://doi.org/10.3390/horticulturae9050611

Ehlers, J.; Nourinejhad Zarghani, S.; Kroschewski, B.; Büttner, C.; Bandte, M. Cleaning of Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) from Contaminated Clothing of Greenhouse Employees. Horticulturae 2022, 8, 751. https://doi.org/10.3390/horticulturae8080751

Ehlers, J.; Nourinejhad Zarghani, S.; Kroschewski, B.; Büttner, C.; Bandte, M. Decontamination of Tomato Brown Rugose Fruit Virus-Contaminated Shoe Soles under Practical Conditions. Horticulturae 2022, 8, 1210. https://doi.org/10.3390/horticulturae8121210