Ocena gleby

Bilansowanie składników pokarmowych oparte wyłącznie na ogólnych zaleceniach nawozowych i nawożeniu „na oko” nie zawsze wystarcza. Zwłaszcza przy dzisiejszych cenach środków produkcji ogrodniczej warto sprawdzić odczyn i zasobność gleby w makro- i mikroelementy. W celu wykonania analizy gleby pobiera się ok. 20-25 pojedynczych prób gleby z całej powierzchni pola stosunkowo jednolitego m.in. pod względem klasy ziemi i równomiernie miesza aby uzyskać próbę reprezentatywną. Ważne jest rzetelne pobieranie próbek gleby (unikanie kretowisk, uwroci, miejsc składowania obornika), gdyż jest to czynność odpowiadająca za większość zafałszowanych wyników. Niedopuszczalne jest również uprzednie nawożenie lub wapnowanie gleby. Po pobraniu gleby należy ją jak najszybciej przekazać do akredytowanego laboratorium, najlepiej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej (OSChR). Można to zrobić pośrednio kontaktując się ze specjalistą terenowym tej jednostki, który może nie tylko odebrać próbki, ale również za skromną opłatą (ok. 20 zł brutto) pobrać glebę osobiście z pola. Koszt łącznej analizy laboratoryjnej niezbędnych składników pokarmowych, zasolenia i pH ziemi ogrodniczej wynosi ponad 100 zł brutto, przy czym cena oceny zasobności w mikroelementy stanowi już połowę tej kwoty.

Warzywa kapustne są szczególnie wrażliwe m.in. na niedobór boru, molibdenu i manganu toteż zaleca się wykonanie również analizy ich zawartości w glebie. Wiosną, na około dwóch tygodni przed sadzeniem rozsady wykonuje się ocenę zasobności azotu celem doboru nawozów o odpowiedniej formie tego pierwiastka.

Warto wapnować

Gleba stale podlega zakwaszeniu w wyniku wymywania jonów wapnia do głębszych warstw gleby, wynoszenia tego pierwiastka wraz z plonem lub w wyniku wykorzystywania nawozów mineralnych o charakterze zakwaszającym. Stąd też za niezbędne uważa się wapnowanie gleb. Nie sposób wymienić i opisać wszystkich zalet wapnowania, jednak w kontekście optymalizacji nawożenia uregulowanie odczynu stanowi podstawę racjonalnej gospodarki nawozowej. Podniesienie pH gleby w kierunku obojętnego sprzyja pobieraniu wszystkich składników mineralnych z gleby, a także stymuluje rozwój mikroorganizmów, które również aktywnie uczestniczą w odżywieniu roślin (np. bakterie azotowe i fosforowe). W uprawie warzyw kapustnych zabieg wapnowania odgrywa szczególną rolę, bowiem w warunkach niskiego odczynu gleby (<6,0) wzrasta ryzyko zapadalności na kiłę kapustnych. Trzeba mieć jednak na uwadze, że wzrost pH nie powoduje zniszczenia zarodników, a „jedynie” hamuje ich kiełkowanie. Z fitosanitarnego punktu widzenia warto dodać też, że wapń znosi toksyczne oddziaływanie glinu na system korzeniowy roślin.

Wojciech Kopeć z firmy Yara Poland mówił na temat racjonalnego nawożenia warzyw kapustnych (fot. P. Bucki)

Koniusza kapustą stoi

Według danych statystycznych (wynikających z dopłat bezpośrednich) podanych przez przedstawiciela firmy Yara Poland, Wojciecha Kopcia w 2022 r. na terenie gminy Koniusza uprawiano najwięcej kapusty w Polsce. Areał powierzchni zagospodarowany pod to warzywo wyniósł 746,9 ha i tym samym był wyższy o 0,4 ha od wyników ze znanego zagłębia kapuścianego, jakim jest gmina Charsznica w ościennym powiecie miechowskim. Trzeba zaznaczyć, że dotyczy to kapust ogółem, wliczając kapusty głowiaste, brukselskie, pekińskie, włoskie etc.

Wojciech Kopeć podał również informacje dotyczące areału przeznaczonego pod uprawę kalafiorów. W Małopolsce odnotowano wzrost powierzchni, na której są uprawiane kalafiory z 1208,6 ha do 1280,2 ha, przy czym szacuje się, że 2/3 tej powierzchni należy do gospodarstw do 10 ha. Wskazuje to na wyjątkową specyfikację i koncentrację upraw, a także wysoką specjalizację małopolskich ogrodników, bowiem utrzymać gospodarstwo przy zwiększających się kosztach produkcji nie jest łatwo. W tym kontekście trzeba również zaznaczyć niepokojący, ogólnoeuropejski trend zmniejszania powierzchni upraw warzyw.

Praktyczne aspekty nawożenia kapusty

Odnosząc się  do kwestii nawożenia Wojciech Kopeć polecał zebranym gościom, aby przed zakupem nawozów i ich stosowaniem wykonali analizę gleby tzw. metodą ogrodniczą. Wyjaśnił, że metoda rolnicza co prawda jest tańsza, ale wskazuje zaledwie na ogólną zawartość danych pierwiastków w glebie (również tych związanych w kompleksie sorpcyjnym), a nie zasobność w pierwiastki wyłącznie w formach dostępnych dla roślin. Zdaniem prelegenta powinno się opierać strategię nawożenia również na opracowanych liczbach granicznych dla poszczególnych gatunków warzyw. Niemniej jednak w tej kwestii również należy podchodzić z pewną dozą ostrożności, ponieważ ważny jest również czynnik odmianowy. Na przykład odmiany kapusty wczesne, o krótkim systemie korzeniowym będą miały nieco inne wymagania pokarmowe pod względem wapnia, niż kapusty o okresie wegetacji 150 dni i późniejsze.

Specjalista z firmy Yara zwrócił też uwagę na zróżnicowaną ilość resztek organicznych pozostawianych w polu przez poszczególne gatunki warzyw kapustnych oraz ilość zebranego plonu i… wynoszonych wraz z nim pierwiastków, np. wapnia. Bardzo dobrze widać to na przykładzie kalafiora, po uprawie którego ilość przyorywanej materii organicznej w stosunku do osiąganego plonu, stanowiącego surowiec handlowy, jest dużo większa niż po uprawie kapusty. Prelegent przestrzegł przed stosowaniem głównie mocznika i RSM (roztworu saletrzano-mocznikowego) w uprawach tunelowych. W wyniku ich stosowania wydziela się dużo amoniaku, który skraplając się i opadając na części nadziemne może powodować oparzenia.

Nawozy wysokiej jakości

Nawozy wieloskładnikowe, np. YaraMila Complex prelegent rekomendował stosować również pogłównie z wykorzystaniem podsiewacza, zwłaszcza w uprawie kapustnych o krótszym okresie wegetacji, tj. do 100 dni wegetacji po posadzeniu rozsady. Ten bezchlorkowy nawóz zawiera m.in. mikroelementy oraz fosfor w formie polifosforanowej – aktywnej, zdolnej do przemieszczania się wraz z opadami. Z kolei azot dostępny jest w dwóch formach: amonowej (7%) i saletrzanej (5%). Oprócz nawożenia makro- i mikroelementowego W. Kopeć przekonywał do stosowania w uprawach bioaktywnych form krzemu – pierwiastka wspomagającego rośliny w utrzymaniu dobrej kondycji. Jest on zawarty w preparacie YaraVita Actisil i polecany m.in. do opryskiwania rozsady warzyw (rozpuszcza się 20 ml produktu w 10 l wody). Specjalista ds. nawożenia omówił również ważną kwestię doboru nawozów pod kątem ich rozpuszczalności podając przykłady soli nierozpuszczalnych (węglan wapnia) i trudno rozpuszczalnych (siarczan wapnia). Stąd też jedną z najlepszych form odżywienia roślin wapniem jest wykorzystanie do tego celu saletry wapniowej o wysokim stopniu rozpuszczalności. Jedną z nich jest granulowana saletra YaraLiva TropiCote z biodegradowalną otoczką, polecana do kilkukrotnego stosowania po 2-3 tygodniach od posadzenia rozsady. Z kolei do nawożenia pozakorzeniowego w formie opryskiwania można wykorzystać saletrę YaraTera Calcinit. Nawozem szczególnie polecanym do upraw warzyw kapustnych, ze względu na zawarte w tym nawozie ważne mikroelementy takie jak bor, mangan i molibden jest YaraVita Brassitrel Pro. Jest on przeznaczony do jednorazowego nawożenia upraw warzyw kapustnych w okresie wegetacji (3-4 tyg. po posadzeniu), ale dobrze sprawdza się również w innych uprawach roślin warzywnych.