Patogeniczne grzyby

W glebie najczęściej obecne są różne gatunki grzybów z rodzaju Fusarium, szczepy patogenne i niepatogenne dla roślin. Najistotniejszy jest gatunek Fusarium oxysporum, który obejmuje formy specjalne, atakujące różnych gospodarzy. Fusarium oxysporum f.sp. fragariae to najgroźniejszy patogen truskawki, ale nie jedyny z tego rodzaju. Trzeba wiedzieć, że nazwa formy specjalnej nie zawęża gospodarzy do jednego gatunku rośliny. Zarówno inne formy specjalne, jak i inne gatunki Fusarium mogą być obecne na truskawce, ale będą różniły się patogenicznością wobec tego gospodarza.

Część gatunków obecnych na korzeniach truskawek, jak polifagiczny F. avenaceum, może wystąpić zarówno na sadzonkach zdrowych, jak i chorych. Szkodliwość patogenu wniesionego wraz z rośliną zależy zarówno od zjadliwości danego szczepu, jak i od środowiska glebowego – mówiła prelegentka. W związku z tym należy stworzyć na stanowisku warunki niekorzystne do rozwoju patogenów. Pomaga podniesienie pH gleby (w glebach kwaśnych, poniżej pH 5.8, objawy chorób grzybowych są znacznie silniejsze), a także zwiększenie zawartości materii organicznej do minimum 5%.

Kolejnymi patogenami porażającymi truskawkę są grzyby z rodzaju Verticillium oraz Rhizoctonia. Wybierając stanowisko należy mieć na uwadze, że ich żywicielami jest także wiele innych roślin. W niekorzystnych do rozwoju warunkach Verticillium (w postaci mikrosklerocjów) może znajdować się w glebie w stanie anabiozy (uśpieniu) nawet przez 10 lat. Stosowanie przedplonu ogranicza występowanie tego patogenu. – Korzystniej jest wysiać gorczycę sarepską (Brassica juncea), która w porównaniu z gorczycą białą (Sinapis alba) jest bardziej skuteczna, tj. daje lepszy efekt fitosanitarny – doradzała prelegentka.

Cylindrocarpon destructans (sprawca zgnilizny korzeni truskawki) powszechnie występuje w glebach w strefie umiarkowanej. Badania z Dani i Niemiec wykazały, że bardzo często notowany był w tamtejszym materiale szkółkarskim. W odróżnieniu od Fusarium spp. nie występuje na zdrowych korzeniach. Patogen wnika do rośliny przez uszkodzenia mechaniczne. Rozwój choroby przyspiesza duża zawartość żelaza w glebie. Stosowanie preparatów krzemowych wzmacnia ściany komórkowe, co ogranicza powstawanie tego typu uszkodzeń. Występowanie C. destructans skuteczne ogranicza gorczyca zastosowana jako przedplon.

Szkodliwe lęgniowce

W 2021 najpoważniejszym problem w uprawach truskawki były organizmy grzybopodobne z rodzaju Phytophthora, w tym P. cactorum. Skutecznym rozwiązaniem w ograniczaniu chorób powodowanych przez lęgniowce jest stosowanie fosforynów. Jak informowała prelegentka w większych stężeniach działają bezpośrednio na patogen, a w mniejszym indukują procesy odpornościowe w roślinie.

Prelegentka przedstawiła wyniki badań naukowych z ubiegłego roku z Czech. Dotyczyły one lęgniowców wyizolowanych na plantacjach truskawek. Najczęściej wykrywano tam P. cactorum, przy czym większość badanych izolatów było mniej zjadliwych niż P. citrophora, Phytopythium litorale czy Globisporangium ultimum. W doświadczeniach testowano także wrażliwość kilku odmian truskawki na tą grupę patogenów – spośród odmian: ‘Elsanta’, ‘Honeoyae’, ‘Karmen’, ‘Rumba’ i ‘Sonata’ najbardziej wrażliwa była ‘Elsanta’, a najbardziej odporna odmiana ‘Karmen’.

Działania prewencyjne

Podstawowym działaniem przed założeniem plantacji jest biotyczna analiza gleby, która pozwoli na zaplanowanie efektywnego programu ochrony roślin. Jeżeli badanie gleby wykaże obecność patogenów glebowych, można podjąć działania zapobiegawcze, w tym zastosowanie komercyjnych preparatów z mikroorganizmami. Preparaty powinny zawierać konkretne izolaty mikroorganizmów, które produkują specyficzne antybiotyki, metabolity i inne związki silnie oddziałujące na patogeny w glebie i ograniczające ich występowanie. Zabieg tego typu środkami należy wykonać przed wysadzeniem roślin. Preparaty zawierające żywe mikroorganizmy warto wprowadzić z materią organiczną, która ułatwi zadomowienie się ich na danym stanowisku – doradzała dr Aneta Chałańska.

Patogeny, jak wiele różnych drobnoustrojów, przenoszone są z sadzonkami i mogą być obecne także na zdrowych sadzonkach. Niejednokrotnie, dopiero w połączeniu z patogenami obecnymi w glebie, powodują kompleks chorobowy. Przykładem jest czarna zgnilizna korzeni, którą wywołuje kilka patogenów. Jest to trudna jednostka chorobowa, bo podobne objawy wywołują różne patogeny. Do objawów chorobowych dochodzi gdy w obecności Pythium lub/i Rhizoctonia lub/i Cylindrocarpon wystąpią inne patogeny i/lub nicienie, a metody ich zwalczania różnią się między sobą. W związku z tym ważna jest diagnostyka nie tylko gleby, ale także i sadzonek.

Bardzo skuteczną metodą zapobiegawczą występowaniu chorób odglebowych jest fumigacja.  Początkowo zabieg taki istotnie zmniejsza ilość wszystkich mikroorganizmów w glebie (pierwsze 4 do 6 tygodni). Populacje patogenów nie odbudowują się tak szybko po takim zabiegu, w przeciwieństwie do pożytecznych mikroorganizmów, jak np. grzyby z rodzaju Trichoderma, które powszechnie występują w glebach  – mówiła dr A. Chałańska. Po wykonaniu fumigacji powstają w glebie puste nisze ekologiczne, w które można wprowadzić mikroorganizmy antagonistyczne wobec patogennych bakterii, grzybów czy roślinożernych nicieni.

Na stanowisku planowanym pod uprawę truskawki mogą występować nicienie (głównym zagrożeniem są guzaki i korzeniaki), które wpływają na nasilenie objawów chorobowych wywoływanych przez patogeny. Skutecznie można je zwalczyć wykonując zabieg przed założeniem plantacji, najpóźniej w terminie sadzenia.

Istotne znaczenie mają praktyki agrotechniczne zastosowanie na stanowisku przed założeniem plantacji, wdrożone na podstawie wykrytych zagrożeń. Walkę z chorobami odglebowymi wspiera stosowanie nie tylko nawozów organicznych, ale także zawierających siarkę, fosforyny, aminokwasy czy lignit i jego pochodne.