Przyszłościowe obszary badań

Właściwa i racjonalna ochrona roślin zapobiega obniżeniu ilości i jakości plonów, co pozwala na stabilne dostarczanie konsumentom wysokiej jakości żywności i zapewnienie dochodów rolnikom. Badania prowadzone przez uniwersytety i instytuty badawcze w połączeniu z innowacjami technologicznymi stwarzają możliwości doskonalenia różnego rodzaju metod ochrony roślin. Współczesne badania dotyczą rozwoju rolnictwa precyzyjnego, metod mechanicznych, metod hodowlanych, metod biologicznych, wykorzystania zasad upraw ekologicznych oraz badań nad indukowaną odpornością.

Stosowanie środków ochrony roślin budzi obawy społeczne ze względu na zagrożenia dla zdrowia oraz środowiska (utrata bioróżnorodności). – Obecnie o nowych kierunkach badań decyduje czynnik ekonomiczny i opinia społeczna – mówił dr hab. R. Kierzek. W Polsce ten element nabiera większego znaczenia. Bardzo ważne są metody biologiczne, hodowlane, zasady ekologiczne i systemy integrowanej ochrony roślin.

Alternatywne metody ochrony roślin

Metody mechaniczne znane są od wielu lat i wykorzystywane głównie do zwalczania chwastów w uprawach polowych. System jest jednak mało wydajny, przeznaczony do precyzyjnego, punktowego stosowania.

Metody hodowlane zdaniem prelegenta mają bardzo duży potencjał. Wprowadzenie odmian odpornych lub mniej podatnych na określone patogeny i szkodniki, pozwoli ograniczyć liczbę zabiegów chemicznych.

Metody biologiczne (z wykorzystaniem makro- i mikroorganizmów) sprawdzają się i stosowane są przede wszystkim w uprawach pod osłonami (szklarnie, tunele). Wyzwaniem dla jednostek badawczych będzie opracowanie schematów, które połączą stosowanie metody biologicznej z chemicznymi środkami ochrony roślin, co pozwoli na zmniejszenie ilości stosowanych preparatów chemicznych.

Bardzo mało takich rozwiązań przeznaczonych jest do upraw rolniczych. – Preparaty biologiczne stanowią tylko 5% dostępnego na świecie asortymentu. Mają wąskie spektrum działania, ich skuteczność uzależniona od warunków meteorologicznych, są mało trwałe. W jednej uprawie należy stosować kilka produktów, co jest znacznie droższe w porównaniu do ochrony konwencjonalnej. Są postrzegane przez rolników jako mniej wydajne i mniej niezawodne niż produkty chemiczne – mówił prelegent.

Indukowana odporność roślin (lokalna lub systematyczna) jest obecnie metodą promowaną w Unii Europejskiej. Opracowywane są preparaty mające stymulować naturalną odporność roślin na stresy wywołane przez patogeny i szkodniki.  Uruchomienie naturalnych mechanizmów obronnych rośliny pozwala wyeliminować 1-2 zabiegi ochrony chemicznej. Preparaty można łączyć z fungicydami. Jest to stosunkowo nowa metoda i wymaga prowadzenia wielu badań, szczególnie w kwestii odpowiedniej wysokości skuteczności. – W przyszłości badania będą ukierunkowane na indukowanie odporności roślin przede wszystkim przeciwko sprawcom chorób – mówił dr hab. R. Kierzek.

Systemy ekologiczne. Rozwiązania stosowane w uprawach ekologicznych łatwo można łączyć z integrowaną ochroną roślin. Uprawy ekologiczne zwiększają bioróżnorodność i występowanie naturalnych wrogów agrofagów (średnio ponad 44%). Metoda ta niesie ze sobą jednak zagrożenia związane przede wszystkim z obniżeniem plonu o 5-50%, w zależności od uprawy.

Rolnictwo precyzyjne to nowoczesna koncepcja zarządzania gospodarstwem wykorzystująca techniki cyfrowe do monitorowania i optymalizacji procesów produkcji rolnej, w tym ochrony roślin. Reagowanie na zagrożenia (patogen, szkodnik, chwast) występujące tylko w określonym miejscach pozwala na eliminowanie wielu niepotrzebnych zabiegów ochrony. Technologie rolnictwa precyzyjnego dedykowane są przede wszystkim dla gospodarstw o wyższym areale. Jest to kosztowne rozwiązanie i wymaga kompleksowej wiedzy rolników.