Gnicie korzeni

Grzyby z rodzaju Pythium porażają korzenie pomidorów w różnych fazach uprawy – początkowo widoczne są pojedyncze nekrozy, a następnie gniją całe korzenie. Czasem może również wystąpić mokra zgnilizna szyjki korzeniowej. Gniciu korzeni towarzyszy zazwyczaj nagłe więdnięcie liści, wyraźne zahamowanie wzrostu roślin, a nawet ich zamieranie.

Zgnilizna pierścieniowa pomidora

Zgniliznę pierścieniową pomidora powoduje Phytophthora nicotiane var. nicotiane (syn. P. parasitica). U zainfekowanych roślin, w zależności od fazy wzrostu, obserwuje się różne objawy chorobowe. W przypadku młodszych roślin porażeniu ulega szyjka korzeniowa – rośliny więdną bez widocznych objawów zewnętrznych na łodydze, jedynie w dolnej części pędu głównego wiązki przewodzące brunatnieją. U wyrośniętej rozsady lub u roślin posadzonych na miejsce stałe porażeniu ulega podstawa łodygi tuż przy ziemi – tkanki w tym miejscu przebarwiają się na szarozielono, następnie brunatnieją. Dochodzi do przewężenia łodygi i obumarcia tkanek. Rośliny stopniowo zamierają. W przypadku zainfekowania starszych roślin, często już owocujących, występuje gnicie systemu korzeniowego postępujące od dołu ku górze. Najstarsze liście żółkną i więdną. W trakcie zbiorów często obserwowane są także objawy zgnilizny łodygi (przy wizualnie zdrowym systemie korzeniowym) – pojawiają się wodniste, szarozielone plamy. Tkanki i wiązki przewodzące w miejscu porażenia brunatnieją. Łodyga ulega przewężeniu, rośliny stopniowo zamierają i czasami załamują się w strefie porażenia. W okresie zbiorów może wystąpić zgnilizna owoców w najniżej położonych gronach (dotykających ziemi).

Do porażenia w pełni wyrośniętych roślin przez patogen dochodzi najczęściej podczas tzw. zalania mat oraz gdy panują warunki stresowe dla roślin. Często objawy chorobowe ograniczone są do gnicia korzeni bez widocznych zmian na łodydze. Takie rośliny rosną wolniej i znacznie gorzej plonują.

Fuzaryjna zgorzel szyjki i podstawy łodygi pomidora

Sprawdzą choroby jest Fusarium oxysporum f. sp. radicis-lycopersici, charakteryzujący się dość długim okresem inkubacji i wyjątkowo szybko rozwijający się w podłożach sterylnych. Jeśli zakażenie nastąpi w fazie produkcji rozsady, choroba może się ujawnić już przed lub na początku kwitnienia. Posadzenie na miejsce stałe zainfekowanej rozsady często kończy się zamieraniem roślin. Jeśli do zakażenia dojdzie w trakcie uprawy (najczęściej bezpośrednio po posadzeniu rozsady) zewnętrzne objawy porażenia w postaci żółknięcia najstarszych liści, zahamowania wzrostu oraz stopniowego zamierania roślin uwidaczniają się zwykle przed rozpoczęciem lub na początku zbiorów. Porażenie roślin tym patogenem powoduje brązowienie i gnicie korzeni, brunatnienie podstawy łodygi oraz wiązek przewodzących w dolnej części pędu, najczęściej do wysokości 30 cm. Na szyjce korzeniowej lub podstawie łodygi widoczne są nekrotyczne smugi. Na zamierających tkankach można zauważyć różowy nalot grzyba, który pojawia się przy dużej wilgotności powietrza. Rozległa nekroza szyjki korzeniowej lub podstawy łodygi powoduje zamieranie roślin. Fuzarioza zgorzelowa najszybciej rozwija się przy niskiej temperaturze podłoża (10-18⁰C) i rozprzestrzenia w nawadnianiu metodą zalewowo-odpływową. Jak informuje prof. Czesław Ślusarski sprawca choroby w pożywce bardzo długo zachowuje patogeniczność – nawet przy stosowania do dezynfekcji lamp UV może nadal dochodzić do infekcji.

Profilaktyka chorób odglebowych w uprawie pomidorów

W przypadku chorób odglebowych bardzo istotną rolę odgrywa profilaktyka. Podstawowe działania obejmują: wykorzystywanie podłoża uprawowego przez jeden sezon lub dezynfekcję mat przed kolejnym użyciem, sadzenie zdrowej rozsady, dezynfekcję pożywki – w przypadku jej wykorzystywania w obiegu zamkniętym oraz zapewnienie roślinom w czasie uprawy optymalnych warunków wzrostu (m.in. dotyczy to temperatury oraz wilgotności powietrza i podłoża).

Niektóre odmiany i podkładki pomidorów do szczepienia są odporne lub tolerancyjne na fuzaryjną zgorzel szyjki i podstawy łodygi pomidora,  niektóre rasy fuzaryjnego więdnięcia pomidora oraz wertycyliozę.

Przed posadzeniem roślin na miejsce stałe można zbadać rozsadę na obecność patogenów grzybowych. Materiał (roztwór) do analiz laboratoryjnych (takie badania są najczęściej wykonywane w Holandii) pobiera się ze strefy korzeniowej za pomocą strzykawki. Wyniki wraz z zaleceniami uzyskuje się po około 1,5 tygodnia. Jeżeli chcemy zbadać rośliny także na obecność wirusów i bakterii do badania należy przesłać całą roślinę. Wyniki otrzymuje się do 3 tygodni.

Należy także szczególnie zadbać o zdrowotność rozsady – która może być jednym ze źródeł infekcji. Zarówno przed, jak i bezpośrednio po posadzeniu  roślin na miejsce stałe należy je profilaktycznie podlać preparatem zawierającym propamokarb (chroni m.in. przed Phytophthora spp. i Pythium spp.). Siewki i rozsadę – podlewa się roztworem o stężeniu 0,15% (zabieg należy powtórzyć 1-, 2- krotnie w odstępach co 10-20 dni, stosując 2-3  litr cieczy użytkowej na 1 m² ), natomiast rośliny po posadzeniu – w stężeniu 0,1-0,15% (zabieg w miarę potrzeby powtórzyć po 14 dniach, stosując 1 litry cieczy użytkowej na 4-5 roślin).

W profilaktyce chorób odglebowych stosuje się także preparaty biologiczne. Środki zawierające w swoim składzie antagonistyczne grzyby z rodzaju Trichoderma – zabezpieczają roślinę przez rozrostem na korzeniach grzybni Phytophthora spp.  ale nie wychwytują jednak zarodników pływkowych tego patogenu, odpowiedzialnych za infekcję.

Preparat Polyversum WP (10⁶ oospor grzyba Pythium oligandrum) zalecany jest w profilaktycznie w uprawie pomidorów w fazie produkcji rozsady (1-2 zabiegi co 10-20 dni –  w stężeniu 0,05% – w ilości 2 litry cieczy użytkowej na 1 m² ) oraz po ich wysadzeniu na miejsce stałe (1-2 razy w stężeniu 0,05%  stosując 100 ml cieczy użytkowej pod jedną roślinę). Polyversum WP chroni rośliny przed fytoftorozą, zgorzelą podstawy łodyg, fuzariozą. Ważne jest by równocześnie z tym preparatem nie stosować doglebowo środków chemicznych do ochrony roślin przed chorobami odglebowymi.

Zwalczanie

W uprawie pomidorów na wełnie mineralnej grzyby z rodzaju Phytophthora  i Pythium zwalcza się podlewając rośliny roztworem preparatu zawierającym propamokarb (Previcur Energy 840 SL, Agro Propamocarb Plus 840 SL), najlepiej poprzez system nawadniania kroplowego. Stężenie cieczy użytkowej (w przypadku uprawy na wełnie mineralnej) powinno wynosić 0,015 %-0,03 %. Rośliny należy podlewać 1-, 2 – krotnie co 2-3 tygodnie. Niestety obecnie nie ma w Polsce środków chemicznych zarejestrowanych do zwalczania pozostałych chorobotwórczych patogenów atakujących pomidory poprzez system korzeniowy.

Patrz. też: Pomidory – dotychczasowe problemy w uprawie