Od pola pod osłony

Bardzo duża grupa producentów zastanawia się nad uprawą jeżyny w tunelu. Szukają porad w zakresie agrotechniki: odmian i ochrony roślin. W gospodarstwie Marka i Piotra Figurów „przygoda” z jeżynami rozpoczęła się kilkanaście lat temu. Początkowo jeżyny, podobnie jak maliny, uprawiali w polu. Z czasem okazało się, że jednak jedynym wyjściem jest produkcja tunelowa. Początkowo w testach były różne odmiany. Niektóre z lepszym, inne z gorszym efektem. – Były lata, gdy jeżyny w polu przemarzały. Następnie, gdy udało się rośliny ochronić od przymrozków i doprowadzić do wysokiego plonowania, przeszły opady gradu i zakończyły produkcję – wspomina Piotr Figura. Dlatego postanowiliśmy w 2007 roku założyć pierwszą plantację jeżyny w tunelach. I myślę, że z dobrym skutkiem – przekazał prelegent. Obecnie w gospodarstwie w Karmanowicach jeżyna deserowa jest uprawiana wyłącznie w tunelach, co gwarantuje wysoką jakość owoców.

Rynek jeżyn 

– Jeżyna to gatunek, który nie jest tak wypromowany w sprzedaży, jak malina. Podaż jeżyny na giełdzie jest z roku na rok coraz wyższa, ale Piotr Figura zwracał uwagę, że jeżyna nie powinna stanowić w gospodarstwie więcej jak 10-15% produkcji. Takie jest doświadczenie producentów na przestrzeni lat. Najczęściej jeżyny są zbierane do opakowań jednostkowych typu punnetka, w których są oferowane na rynku. Cena jest zawsze najwyższa na początku sezonu owocowania, czyli na przełomie czerwca i lipca. Wtedy należy owoce podawać w opakowaniach o mniejszej pojemności, a później – w miarę obniżania się  ceny – opakowania można zmieniać na większe.

Dlatego aby odnieść jakikolwiek sukcesu musimy wziąć pod uwagę, gdzie będziemy sprzedawali ten towar – mówił P. Figura. Zwrócił uwagę, że w zależności od rynku zbytu inne są wymagania dotyczące jakości i trwałości owoców. – Oczywiście najlepszej jakości i trwałości wymagają supermarkety. Przy dostawach na rynki lokalne czy na rynki hurtowe wymagania są nieco mniej rygorystyczne, szczególnie w kwestii wysokiej twardości. Możemy oferować tam towar troszeczkę słabszej jakości niż w marketach, ale nadal musi on spełniać podstawowe wymogi, takie jak m.in. dobry shelf-life. I musimy po prostu mieć na uwadze, że dostarczymy go do konsumenta w dobrym stanie – podsumował.

Jakie wybrać odmiany jeżyny do uprawy w tunelu?

– Pamiętajmy, że markety podobnie, jak  eksport, to już jest „najwyższa półka” sprzedaży towaru. Dlatego tutaj musimy dobierać odmiany o jak najlepszych walorach, głównie dotyczy to twardości, ale również smaku. W naszym gospodarstwie przetestowaliśmy szereg odmian – przekazał producent. Początkowo uprawiając jeżyny w polu producenci z Karmanowic wybrali dwie odmiany: zagraniczną Loch Ness oraz Polar – odmianę polską, hodowli SZD w Brzeznej.  Loch Ness jest dziś główną odmianą uprawianą w tunelach. Jest to odmiana o owocach atrakcyjnych, jędrnych, twardych, dobrze znoszących transport, nadających się na eksport. Jednocześnie są one smaczne, co pozwala zbywać je jako owoce deserowe. Za najbardziej doceniane cechy Loch Ness uważane są wysoka produktywność, długi okres kwitnienia i zbioru owoców, bardzo dobra wielkość owoców, atrakcyjny wygląd i brak kolców na pędach, co znacznie ułatwia zbiór owoców. W testach u Piotra Figury była także jeżyna Glorniwa. Jest to odmiana wyhodowana w spółce Niwa Hodowla Roślin Jagodowych w Brzeznej, o słodkich (zawartość ekstraktu 12% Brix) i jędrnych owocach przypominających w smaku leśne jeżyny. Owoce są duże (średnia masa 7,2 g, max 10,5 g), błyszczące.

Przyszłościowe odmiany jeżyny do tuneli

Zdaniem Piotra Figury przyszłość jeśli chodzi o zbyt do supermarketów (m.in. sieć Lidl) to odmiana hodowli belgijskiej (Jan Royakkers) Sweet Royalla. To co ją wyróżnia, to wyjątkowo atrakcyjne owoce pod względem smaku – są bardzo słodkie. Owoce są także bardzo ciekawe pod względem ich jakości i trwałości pozbiorczej – mają długi okres przydatności do spożycia po zbiorze.

Dwie wyżej wymienione odmiany – Sweet Royalla i Glorniwa są stosunkowo nowe i wciąż mało poznane.  Zdaniem Piotra Figury, potrzeba jeszcze 2-3 lat, żeby w pełni poznać charakterystykę tych odmian, nauczyć się ich uprawy. Kilka lat wymaga sprawdzenie, czy faktycznie zachowają wszystkie swoje cechy, o których zapewniają hodowcy.

Agrotechnika uprawy jeżyn w tunelu

Plantacja jeżyny jest uprawą długoletnią, można ją wykorzystać przez 5 do nawet 15 lat, dlatego trzeba dostarczyć składników mineralnych, napowietrzyć glebę. Na podstawie analizy gleby należy bezwzględnie dobrze wykonać nawożenie startowe, nie zapominając o wapniu. Bo ten pierwiastek ma wpływ na jakość i trwałość owoców – są podatne na odgniecenia i uszkodzenia w transporcie.

Piotr i Marek Figurowie uprawiają jeżyny w tunelu, ale możliwa jest także uprawa pod daszkami. Daszki jednak nie są dobrym rozwiązaniem w tych rejonach, gdzie występuje ryzyko przymrozków. Nie ochronią one przed spadkiem temperatury – uszkodzone mogą zostać pędy i pąki. Piotr Figura informował, że w Karmanowicach w tunelu udaje się ochronić jeżyny przed przymrozkiem, ale istnieje ryzyko zawalenia tunele pod nawałem śniegu (folia zostaje na konstrukcji na zimę). Taka sytuacja miała miejsce kilka lat temu.

Poza licznymi plusami, które przemawiają za produkcją jeżyn w tunelach, Piotr Figura zwrócił uwagę na czynności, jakie są niezbędne pod wysoką osłoną dla uzyskania wysokiego plonowania i utrzymania zdrowotności krzewów.

Jeżyna rośnie bardzo intensywnie, dlatego wymaga wiele uwagi w zakresie cięcia. Plantator stwierdził, iż z sekatorem się praktycznie nie rozstaje przez cały rok. – Najpierw robi się cięcie latem przy pierwszym zbiorze, później wycinanie pędów po zbiorze i dalej formowanie rzędów na kolejny sezon. Trzeba zawsze też wiedzieć, ile chce się zostawić pędów na owocowanie z rośliny na kolejny sezon, bo od tego będzie zależała dalsza agrotechnika. Ja rekomenduję, w zależności od odmiany, 4-7 pędów – przekazał P. Figura.

Szkodniki i choroby jeżyny uprawianej w tunelu 

– Duża masa liści na krzewach jeżyny sprawia, że może być problem z dokładnym opryskaniem wyższych partii roślin. A to z kolei może prowadzić do niepowodzenia w ochronie plantacji tunelowej. Szara pleśń i antraknoza to główne zagrożenia ze strony chorób grzybowych. Co roku wymagają zwalczania lub działań zapobiegawczych. Z innych chorób, o mniejszym znaczeniu są jeszcze rdza i mączniak – przekazał z własnego doświadczenia P. Figura.

W tunelach bardzo dobrze czują się szkodniki. Zagrożenie ze strony przędziorka jest wyższe w tunelu, niż w gruncie. Przędziorki mogą z powodzeniem przetrwać w tunelu okres zimy na elementach konstrukcji. Warto zwrócić na to uwagę na początku sezonu.

Inny poważny problem to szpeciele, które mogą uszkodzić nawet 80% owoców. Owoce nie dojrzewają, są kwaśne. Mszyce stanowią zagrożenie ponieważ mogą być wektorami chorób wirusowych, a ponadto na ich wydzielinach rozwijają się grzyby sadzakowe. Te z kolei mogą zdyskwalifikować plon w handlu.

Kwieciak malinowiec, podobnie jak w przypadku truskawki, jest zagrożeniem dla kwiatów. Podcięte przez samicę szkodnika szypułki sprawiają, że kwiaty usychają i następuje znaczne ograniczenie plonu. Kwieciak powinien być zwalczany co roku.

Klimat do uprawy jeżyny w tunelach

Jeżyna jest wrażliwa na temperaturę – wymagane jest umiejętne wierzenie tuneli w ciągu całego sezonu wegetacji. Przede wszystkim warto też zwrócić uwagę na unikanie przegrzania plantacji, bo to prowadzi z kolei np. do niedopylenia kwiatów.

W tunelach często dochodzi do problemów z poparzeniami słonecznymi, nawet przy dobrym wykorzystaniu cieniówek. To niestety problem jaki narasta, gdyż operacja słoneczna w czasie dojrzewania owoców jest często bardzo intensywna.