Rośliny żywicielskie i objawy choroby

Głównymi żywicielami bakterii są winorośl, brzoskwinia i cytrusy.  Ze względu na szerokie spektrum żywicieli, bakteria jest groźna dla wielu gatunków roślin sadowniczych i ozdobnych (m.in. Catharanthus sp., Hibiscus sp., Hydrangea paniculata, Malva sp., Nerium oleander,  Portulaca sp.). 

Xylella fastidiosa (Well i Raju) to bakteria atakująca wiązki przewodzące roślin (ksylem). Wzrost rośliny zostaje zaburzony i czasem dochodzi do zamierania całych roślin. Symptomy choroby uzależnione są od rośliny żywicielskiej:

–  U cytrusów bakteria wywołuje różnego rodzaju chlorozy. W przypadku winorośli liście więdną, a na ich obrzeżach widoczne są nieregularne, nekrotyczne plamy, otoczone tkanką w kolorze żółtym do czerwonego. Liście stopniowo zasychają i wyglądają jak spalone. Z czasem liście odpadają od ogonków pozostawiając gołe ogonki przytwierdzone do łodygi.

– W przypadku innych roślin żywicielskich objawami porażenia są chlorozy lub brązowienie brzegów blaszki liściowej lub wierzchołków pędów, które stopniowo zasychają. Porażony obszar blaszki liściowej jest oddzielony od zdrowej tkanki wąską, chlorotyczną obwódką. Takie objawy można początkowo stwierdzić na kilku pędach. Utrata liści przed osiągnięciem dojrzałości przez roślinę występuje łącznie z formowaniem zniekształconych nowych liści. W łodygach mogą powstać wewnętrzne i zewnętrzne przebarwienia. Rośliny stopniowo zamierają.

– Niektóre z zainfekowanych gatunków (głównie dziko rosnące rośliny i chwasty) mogą nie wykazywać objawów zakażenia, a być źródłem patogenu.

Główną drogą rozprzestrzeniania się organizmu są rośliny przeznaczone do sadzenia (materiały wyjściowe do dalszej produkcji), z wyjątkiem nasion. Bakteria jest przenoszona przez owady ssące (głównie z rodziny skoczków i pienikowatych), odżywiające się sokami roślinnymi. Bakteria namnaża się i pozostaje w ciele owadów. Szybkość rozwoju infekcji zależy od gatunku żywicielskiego, stopnia porażenia i klimatu. Optymalna temperatura do rozwoju bakterii wynosi 26-28°C.

Obecnie nie ma preparatów do zwalczania tego patogenu w zainfekowanych roślinach i dlatego ważne są działania profilaktyczne. Zalicza się do nich zwalczanie wektorów organizmu środkami ochrony roślin, niszczenie chwastów rosnących w pobliżu roślin żywicielskich (mogą namnażać się na nich szkodniki). Zainfekowane rośliny należy usunąć i zniszczyć.

Działania Unijne

Bakteria  występuje głównie w Azji (Chiny), Turcji, Afryce (Maroko), Ameryce Północnej (Kanada, USA, Meksyk) oraz Środkowej i Południowej (Argentyna, Paragwaj, Wenezuela, Brazylia, Kostaryka). W Europie po raz pierwszy wykryto ją w 2013 roku w rejonie Apulii we Włoszech, na drzewach oliwnych.  Choroba bardzo szybko się rozprzestrzenia i w 2015 r. zakażonych było prawie 1 milion drzew w tym rejonie. Do lipca 2015 r. bakterię zanotowano na Korsyce i w centralnej Francji (w pobliżu Nicei).

Pod koniec 2015 r. Komisja Europejska zaostrzyła przepisy mające zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby na terenie Wspólnoty. 17 grudnia 2015 r. podjęto Decyzję Wykonawczą Komisji (UE) 2015/2417 zmieniającą decyzję wykonawczą (UE) 2015/789 z 15 czerwca 2015 w sprawie środków zapobiegających wprowadzaniu do Unii i rozprzestrzenianiu się w niej organizmu Xylella fastidiosa. Badania naukowe dowiodły, że na terenie UE występują różne podgatunki tej bakterii: we Włoszech X. fastidiosa subsp. pauca, natomiast we Francji –  X. fastidiosa subsp. multiplex. Ponadto stwierdzono, że niektóre rośliny żywicielskie są podatne tylko na jeden z wymienionych podgatunków. W nowym dokumencie Komisji Europejskiej między innymi dodano nowe rośliny żywicielskie dla X. fastidiosa (wśród nich znalazły się np. Lavandula angustifolia oraz Pelargonium graveolens). Obecnie wykaz liczy 150 gatunków roślin podatnych na europejskie i pozaeuropejskie izolaty bakterii X. fastidiosa i jest na bieżąco uaktualniany. Obowiązkiem paszportowania zostały objęte rośliny żywicielskie, pochodzące m.in. z obszarów państw, gdzie dotychczas organizm ten nie był stwierdzany.

Do tej pory X. fastidiosa nie została zanotowana na terytorium Polski.

Więcej informacji (m.in. Wykaz roślin żywicielskich, zdjęcia objawów) o Xylella fastidiosa w bazie EPPO i w bazie Komisji Europejskiej.