Stonka coraz częściej na bakłażanie

Stonka coraz częściej stanowi zagrożenie dla upraw bakłażana (syn. oberżyny). Dlaczego tak się dzieje? Bakłażan, podobnie jak ziemniak, pomidor czy papryka, należy do rodziny Solanaceae. Rośliny te zawierają naturalne alkaloidy, takie jak solanina czy tomatyna, które są toksyczne dla większości owadów. Stonka jednak wykształciła odporność na te związki i potrafi je wykorzystywać jako formę ochrony przed drapieżnikami.

Wzrost liczby ogrodników uprawiających bakłażany zwiększa ryzyko ataku stonki, szczególnie gdy w pobliżu nie ma ziemniaków, które są jej ulubionym celem. W tym roku także populacja szkodnika jest wysoka, gdyż zima przebiegała łagodnie, a temperatura obecnie sprzyja rozmnażaniu szkodnika.

Jakie szkody na oberżynie powoduje stonka?

Największe szkody są skutkiem żerowania na roślinie larw i dorosłych chrząszczy. Zjadają one liście, kwiaty, a czasem nawet młode pędy. Przy dużej populacji szkodnika mogą doprowadzić do gołożeru — całkowitego ogołocenia rośliny z liści. Dużym problemem przy silnie uszkodzonych liściach jest ograniczenie fotosyntezy. W efekcie roślina traci zdolność do produkcji cukrów, a to powoduje słabszy wzrost i mniejszy plon. W przypadku uszkodzenia kwiatów i zawiązków owoców mniejsza jest ostatecznie liczba owoców, niższy plon i gorsza jakość handlowa. Źródła internetowe bazujące na doniesieniach od producentów podają, że w przypadku silnego zasiedlenie przez szkodnika może dojść do redukcji plonu nawet o 30–60%.

Ile pokoleń ma stonka?

U stonki ziemniaczanej może występować od 1 do 4 pokoleń w ciągu sezonu, w zależności od warunków klimatycznych i dostępności pokarmu. W Polsce najczęściej obserwuje się dwa pokolenia rocznie, choć w cieplejszych latach może pojawić się nawet trzecie. To także dotyczy produkcji tunelowej warzyw ciepłolubnych, a do takich należy oberżyna.

Jaja składane są na spodniej stronie liści, przy czym jedna samica może złożyć do 1200 sztuk. Larwy przechodzą przez cztery stadia rozwojowe (L1–L4), z których stadium L4 jest najbardziej żarłoczne. Dorosłe chrząszcze żyją od kilku tygodni do nawet roku, zwłaszcza jeśli zimują w glebie.

Dlaczego co roku jest stonka i trudno z nią walczyć?

Zwalczanie stonki ziemniaczanej nie jest łatwe. Wpływ na to ma kilka aspektów. Szkodnik szybko się rozmnaża. Jedna samica stonki może złożyć nawet 1000–3000 jaj w sezonie. Jeśli producentowi nie uda się trafić w odpowiedni termin zwalczania szkodnika jej populacja może wzrosnąć do niebezpiecznego poziomu. Szczególnie, że stonka ma mało naturalnych wrogów. Wśród nich są wprawdzie biedronki, ptaki czy chrząszcze biegaczowate, ale nie są w stanie kontrolować jej liczebności. Żarłoczność larw jest bardzo wysoka, larwy w stadium L4 odpowiadają za 70–80% strat w plonie. Ważne jest unieszkodliwienie stonki zanim na roślinach pojawi się to stadium rozwojowe.

Dodatkowym problemem przy zwalczaniu stonki jest kurcząca się lista środków ochrony. Szkodnik rozwija odporność na środki chemiczne, szczególnie przy wieloletnim stosowaniu tych samych substancji czynnych insektycydów. Ważne jest także trafienie w odpowiednie, najbardziej wrażliwe na środki ochrony stadium szkodnika. Zabieg wykonany zbyt wcześnie nie zniszczy jaj, zbyt późno pozwoli larwom zniszczyć rośliny.

W rejestrze dopuszczonych środków ochrony roślin do zwalczania stonki ziemniaczanej na oberżynie są te zawierające deltametrynę i azadyrachtynę.

Deltametryna na stonkę

Deltametryna to syntetyczny pyretroid, który działa na stonkę ziemniaczaną jako neurotoksyna – powoduje paraliż układu nerwowego owada, prowadząc do jego śmierci. Najlepiej działa na larwy i dorosłe chrząszcze. Wykazuje maksymalną skuteczność w temperaturze 10–20°C. W wyższych temperaturach zabieg najlepiej wykonywać wieczorem. Każdy środek zawierający deltametrynę działa powierzchniowo – nie wnika do wnętrza rośliny.

Na stonkę deltametryna wykazuje działanie kontaktowe i żołądkowe. Szkodnik ginie po zetknięciu z opryskiem lub po spożyciu opryskanej rośliny. Substancja blokuje kanały sodowe w neuronach, co prowadzi do nadmiernej pobudliwości nerwowej, drgawek i paraliżu owada. Deltametryna ma szybki efekt, gdyż owady przestają żerować niemal natychmiast po kontakcie z substancją.

Obecnie w rejestrze są produkty: Decis Expert, DelCaps, Delmetros, Deltop, DeLux, Koron, Pilgro.

Azadyrachtyna w produkcie Azatin

Azadyrachtyna to naturalna substancja owadobójcza pozyskiwana z nasion miodli indyjskiej (Azadirachta indica), znana z działania przeciwko wielu szkodnikom — w tym przeciw stonce ziemniaczanej. Jej mechanizm działania jest wielopoziomowy. Substancja działa antyfidantnie, czyli hamuje żerowanie larw. Działa jako regulator wzrostu, czyli zaburza procesy linienia i rozwoju larw, które nie przeobrażają się w kolejne stadia. Dodatkowo ma mieć działanie obniżające płodność. Azadyrachtyna działa też repelentnie zniechęcając do zerowania.

Najlepszy moment zastosowania produktów zawierających azadyrachtynę jest wtedy, gdy pojawią się młode larwy L1–L2 (barwa wiśniowa). Środki podane zbyt wcześnie nie będą skuteczne, gdyż substancja nie działa na jaja. Zbyt późne zastosowanie, czyli w fazie, gdy na roślinie występują już starsze larwy (pomarańczowe) ograniczy skuteczność. Są one mniej wrażliwe na stosowane substancje.

Do ochrony oberżyny można stosować środek Azatin EC.