Mszyce – metody ochrony roślin

Walka z mszycami odbywa się tradycyjnie dwiema metodami: chemiczną i biologiczną. Jeszcze do niedawna większość ogrodników polegała na insektycydach, które w przypadku zwalczania mszyc są nazywane aficydami (od ang. aphids, co znaczy mszyce). Obecnie, ze względu na wzrost ograniczeń w stosowaniu środków chemicznych i obniżania dopuszczalnych poziomów pozostałości środków chemicznych, coraz większa liczba producentów warzyw decyduje się na metody biologiczne. Jednym z najskuteczniejszych rozwiązań, nawet w szklarniach, jest introdukcja naturalnego drapieżnika mszyc – biedronki dwukropki (Adalia bipunctata).

Dlaczego mszyce stanowią poważny problem?

Mszyce wysysają sok z młodych pędów, pąków, liści. W rezultacie:

• roślina traci turgor, wzrost spowalnia;
• powstaje lepka „spadź”, która prowokuje rozwój grzybów sadzakowych;
• uszkodzone tkanki stają się „wrotami” infekcji – dla wirusów i innych patogenów;
• mszyce nie „pracują” same – przenoszone są przez mrówki, które współistnieją z nimi w korzystnej symbiozie.

Szczególnie szybko sytuacja wymyka się spod kontroli w przypadku papryki i ogórków. Nawet początkowo niezbyt liczna populacja mszyc która nie jest zwalczana może w ciągu przebiegu sezonu wegetacyjnego prowadzić do częściowej lub nawet całkowitej utraty plonów.

Kolonia mszycy na roślinie papryki (fot. AWoj)

Adalia bipunctata – naturalna ochrona roślin

Biedronka dwukropka to nie tylko uroczy owad. Jest to drapieżnik, który w ciągu swojego życia niszczy setki mszyc. Sprzymierzeńcami ogrodników są nie tylko dorosłe chrząszcze, ale także larwy, które aktywnie żywią się szkodnikami. Biedronka jest naturalnym wrogiem ponad 50 gatunków mszyc, w tym tych, które najczęściej szkodzą papryce i ogórkom, takim jak:

• mszyca ogórkowa (Aphis gossypii), która jest wyjątkowo groźnym i wszechstronnym szkodnikiem – może żerować na ponad 700 gatunkach roślin – od ogórków, papryki i melonów po rośliny ozdobne;
• mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae) to szkodnik, który atakuje ponad 200 gatunków roślin, w tym ziemniaki, pomidory, paprykę, ogórki, sałatę i wiele innych warzyw;
• mszyca ziemniaczana (Aulacorthum solani)  jest rodzimym europejskim gatunkiem mszycy, który powoduje poważne szkody w szczególności w uprawach słodkiej papryki;
• mszyca ziemniaczana smugowa (Macrosiphum euphorbiae) jeden z bardziej uciążliwych szkodników w uprawach ziemniaka i innych roślin warzywnych oraz ozdobnych.

Jak prowadzić ochronę biologiczną z wykorzystaniem biedronki dwukropki?

Cykl życiowy biedronki dwukropki, podobnie jak innych gatunków biedronek, obejmuje jajo, trzy stadia larwalne, poczwarkę i dorosłego osobnika. Larwy są szczególnie aktywne w żerowaniu i mogą niszczyć dziesiątki mszyc dziennie.

• Samica składa jaja tuż obok kolonii mszyc, aby larwy miały natychmiastowy dostęp do pożywienia.
• Bezpośrednią introdukcję przeprowadza się w miejscach gromadzenia się mszyc – na spodniej stronie liści, gdzie mszyce zwykle chowają się przed słońcem.
• Ze względu na mobilność biedronki szybko rozwijają terytorium i „przeczesują” szklarnię, skutecznie niszcząc szkodniki.

Jak prawidłowo wprowadzać biedronki na plantację?

Dawki aplikacyjne (na 1 m²) określa się na podstawie wskaźnika inwazji. Niski wskaźnik inwazji mszyc oznacza, że populacja szkodników nie przekracza progu, który uzasadnia natychmiastowe działania chemiczne. W praktyce przyjmuje się, że 10–20 osobników na 1 m² to właśnie taki niski poziom, szczególnie w przypadku mszyc ziemniaczanych, brzoskwiniowych czy ogórkowych. Średni wskaźnika inwazji to 20-30 osobników, podczas gdy wysoki to 30-50 osobników.

A jak ocenić stopień inwazji? Można to zrobić na podstawie liczby mszyc na 100 liści. Przyjmuje się, że próg szkodliwości to zazwyczaj 20 mszyc – poniżej tej liczby uznaje się za niski poziom

Dodatkowo wskazana jest obserwacja wizualna. Jeśli mszyce występują punktowo, głównie na młodych pędach i nie tworzą dużych kolonii – to również wskazuje na niski stopień inwazji. Kolejna wskazówka może to być obecność spadzi i mrówek. Ich brak może sugerować, że populacja mszyc jest jeszcze niewielka. Monitoring z użyciem żółtych naczyń Moericka (żółtych pojemników) pozwala ocenić intensywność nalotu uskrzydlonych form mszyc.

Niski poziom inwazji to dobry moment na biologiczne lub naturalne metody zwalczania, zanim populacja się rozrośnie. W warunkach szklarniowych nawet niewielka liczba mszyc może szybko się rozmnożyć – warto działać prewencyjnie

Produkty komercyjne z biedronką

Adalia bipunctata jest oferowana w plastikowych pojemnikach, które zawierają 100 lub 250 larw. Zaleca się wprowadzenie biedronek na rośliny w ciągu 18 godzin od otrzymania przesyłki z produktem biologicznym. Temperatura przechowywania do czasu aplikacji to 10-12°C, bez bezpośredniego światła słonecznego.

Biedronka dwukropka najlepiej sprawdza się w połączeniu z innymi entomofagami lub z utrzymaniem podstawowej higieny agronomicznej (niszczenie mrówek, usuwanie nadmiaru chwastów).

Korzyści dla roślin ze stosowania biedronek w uprawach warzyw

• Bezpieczeństwo: całkowity brak stresu chemicznego. Można pracować w szklarni bez przerwy na zabiegi.
• Brak okresu oczekiwania: nie trzeba planować zabiegów z wyprzedzeniem.
• Wydajność podczas upałów: w temperaturze 22-28° C chrząszcze zachowują się bardzo aktywnie.
• Łatwość użycia: nie ma potrzeby posiadania specjalnego sprzętu, ani umiejętności.
• Koszt: przy prawidłowym zastosowaniu koszt entomofaga zwraca się w postaci zaoszczędzonego plonu.

Wskazówki praktyczne dla ogrodników

1. Jeśli zauważysz pierwsze oznaki obecności mszyc, działaj natychmiast. Bioasekuracja działa najlepiej we wczesnych stadiach.
2. Zasiedlaj biedronki lokalnie – bezpośrednio w ogniskach mszyc.
3. Nie należy stosować środków chemicznych szkodliwych dla biedronek na 2-4 tygodnie przed zastosowaniem entomofagów.
4. Aby uzyskać skuteczność, zaleca się ponowną aplikację po 7-10 dniach, szczególnie latem.

Wprowadzenie do uprawy biedronki dwukropki (Adalia bipunctata) to proste, niedrogie i skuteczne narzędzie, zapewniające bezpieczeństwo dla papryki i ogórków uprawianych pod osłonami. Może być stosowana zarówno w dużych kompleksach szklarniowych, jak i w małych gospodarstwach, które dopiero zaczynają zapoznawać się z ochroną biologiczną. Biedronka nie tylko niszczy mszyce – pomaga uzyskać zdrowe, czyste i przyjazne dla środowiska plony.