Technologie dla borówki – w glebie czy w pojemnikach?

Prof. Cristiana Peano jest profesorem zwyczajnym w Departamencie Nauk Agrarnych, Leśnych i Żywnościowych (DISAFA) na Uniwersytecie w Turynie. Podczas konferencji w strefie Berry Agro pokazała plusy i minusy uprawy borówek w glebie i w pojemnikach. – Trudno jest powiedzieć, która metoda jest lepsza. Decyzje należy podjąć w oparciu o własne doświadczenie i możliwości. Można to uzależnić od wielkości gospodarstwa, odmian w uprawie, a także od umiejętności plantatora – przekazała pani profesor.

Prof. Cristiana Peano z Uniwersytetu w Turynie porównała możliwości uprawy w pojemnikach względem uprawy polowej (fot. DŁB)

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu problemem w uprawie było najczęściej podłoże, które nie spełniało warunków do uprawy lubiących kwaśne podłoże krzewów borówki. Uprawa w gruncie zupełnie nie sprawdzała się w praktyce. Dzisiaj plantatorzy poprzez stosowanie różnych technik produkcyjnych uprawiają coraz więcej borówek, rośnie produkcja w hektarach, co oznacza, że produkcja w glebie jest możliwa.

Trzeba jednak pamiętać o tym, że duże pojemniki umożliwiają produkcje w pojemniku przez nawet 20 lat. W przeszłości uprawa doniczkowa dotyczyła produkcji szkółkarskiej, głównie małych areałów. Dzisiaj sytuacja się zmieniła. Uprawa pojemnikowa borówki może być prowadzona na bardzo dużych areałach. Krzewy jednak bardzo rzadko pozostają w owocowaniu przez więcej niż 10 lat. W uprawie pojemnikowej zagęszczenie roślin jest dużo większe niż w przypadku uprawy w gruncie. Można rośliny zestawić dużo gęściej, gdy są mniejszych rozmiarów, a następnie, wraz ze wzrostem, rozluźniać rzędy roślin.

Uprawa pojemnikowa borówki wymaga z pewnością wyższych nakładów finansowych, ale należy pamiętać, że zwrot jest szybszy z takiej inwestycji niż ze standardowej uprawy w glebie. Rośliny wchodzą szybciej w okres owocowania. W pojemnikach można także sadzić większe rośliny, przeniesione ze szkółki.

Z pewnością w przypadku uprawy pojemnikowej dużo łatwiejsza jest wymiana nasadzeń. Ma to znaczenie szczególnie wówczas gdy producent chce podążać za trendami dotyczącymi odmian, które wchodzą na rynek i mają być konkurencyjne wobec obecnie uprawianych. Producent może wykorzystać od razu tę samą przestrzeń na polu na ustawianie pojemników. Nie musi martwić się o choroby odglebowe, szkodniki, nie musi zachowywać przerwy między uprawami różnych odmian.

Uprawa w glebie jest wyzwaniem ze względu na problemy z chwastami, z nieodpowiednią glebą pod uprawę krzewów borówki. Z drugiej strony należy pamiętać, że w przypadku gleby jest zawsze bufor dotyczący błędów w podlewaniu czy nawożeniu. Uprawa pojemnikowa wymaga większej precyzji dotyczącej podawania wody czy składników pokarmowych. Należy pamiętać, aby nie dochodziło do nadmiernego zasolenia podłoża w doniczce. Precyzji wymaga dopasowanie odpowiednich ilości podawanych nawozów.

Do dyspozycji plantatorów są nowoczesne systemy automatycznego nawożenia i nawadniania krzewów, co może znacznie wspomóc produkcję i ułatwić codzienną pracę producenta. Należy pamiętać, że podłoże w pojemnikach dużo szybciej wysycha niż gleba. Szczególnie w przypadku małych pojemnikach może być to bardzo pomocne. Prof. C. Peano zwróciła uwagę na fakt, że w przypadku uprawy pojemnikowej z pewnością ilość wody wykorzystywanej do podlewania jest mniejsza niż w przypadku uprawy w glebie. Jest to znacznie bardziej zrównoważony system uprawy borówki. To samo dotyczy wykorzystania nawozów. Pożywka jest dostarczana jedynie w obrębie strefy korzeniowej rośliny, bezpośrednio z linii fertygacyjnej. Plantatorzy, którzy zdecydowali się na uprawę pojemnikową doceniają te oszczędności, szczególnie że można wykorzystać różnego rodzaju urządzenia pomiarowe do włączania fertygacji czy nawadniania w zależności od potrzeb roślin.

Panele PV – zalety i wady technologie dla borówki

Cristiano Carli jest związany z Fundacją Agrion, gdzie zajmuje się badaniami nad roślinami jagodowymi, w tym nad borówkami i malinami. Jest referentem ds. innowacji i eksperymentów w uprawach ogrodniczych, a jego prace obejmują m.in. monitorowanie populacji Drosophila suzukii oraz badania nad odmianami borówek i malin. Podczas wydarzenia Berry Agro przekazał wyniki prowadzonych przez dwa lata doświadczeń z zastosowaniem fotowoltaiki w pojemnikowej uprawie borówki wysokiej.

Pierwsze pytanie, na które próbował odpowiedzieć prelegent brzmiało: dlaczego rośnie zainteresowanie fotowoltaiką w uprawie krzewów owocowych i dlaczego większość producentów stawia na jej zastosowanie w produkcji borówek? W rejonie Piemontu, gdzie fundacja Agrion prowadzi swoje badania, największą powierzchnię uprawy krzewów owocowych pod panelami zajmuje właśnie borówka wysoka. Jej produkcja rośnie w szybkim tempie od kilkunastu lat. Zainteresowanie uprawą pod panelami malin, jeżyn i truskawek jest niższe.

Cristiano Carli związany z Fundacją Agrion omówił doświadczenia z panelami PV na uprawie borówki (fot. DŁB)

W fotowoltaice produkcja owoców ma być prowadzona równolegle z produkcją energii, co pozwoliłoby na obniżenie kosztów produkcji. Koszty energii rosną z roku na rok, podobnie jak inne koszty produkcji. Czy system paneli nie spowoduje jednak spadku plonowania i pogorszenia warunków świetlnych dla roślin, których kwitnienie i rozwój są uzależnione od dostępu światła. W omawianym doświadczeniu badano ile światła jest blokowane przez panele fotowoltaiczne. W rejonie Piemontu na wysokości 200-400 m n.p.m., gdzie znajdują się plantacje borówki, nie było problemu ze zbyt małą ilością światła docierającego do roślin.

Jak stwierdził C. Carli, agrowoltaika oznacza dla roślin pod panelami problemy z nadmiernym nagrzewaniem roślin, ale z drugiej strony nadmierne opady deszczu nie stanowią pod taką osłoną problemu dla roślin.

Panele PV są coraz częściej promowanym rozwiązaniem do osłaniania borówki (fot. DŁB)

W badaniach ujęte były także różnice w fenologii roślin uprawianych pod panelami. Obserwacje i pomiary dotyczyły stanu liści (mierzony był SPAD – wskaźnik używany do pomiaru zawartości chlorofilu w liściach roślin), ich wielkości i ilości oraz liczby pędów. Dodatkowo obserwacje dotyczyły także stwierdzania chorób i szkodników. W dalszych badaniach oceniano także plonowanie oraz jakość owoców włączając w to zawartość cukru, jędrność i kwasowość.

Zacienienie roślin ustawionych w donicach pod panelami PV wynosiło około 60% (dla porównania zacienienie jakie uzyskuje się przez stosowane standardowe osłony przeciwgradowe to 20%). Rośliny wcześniej rozpoczęły pękanie pąków, bo panele nieco podniosły temperaturę. Podobnie przyspieszone było kwitnienie borówek pod panelami PV.

– Zawartość chlorofilu w liściach pod panelami PV jest niższa niż u roślinach spod innych osłon. Ponadto liści jest mniej, zatem powierzchnia asymilacyjna także ulega ograniczeniu. Liście są natomiast większe – przekazał prelegent. Nie zanotowano różnicy w terminie zbioru pierwszych owoców między roślinami spod paneli PV a tymi spod cieniówek. Nie było także negatywnego wpływu żadnej z tych osłon na jakość owoców.

W 2024 roku owoce z roślin uprawianych pod panelami były atakowane przez muszkę plamoskrzydłą i wiele owoców było zasiedlonych przez larwy szkodnika. Należy jednak wziąć pod uwagę, że szkodnik pojawiał się także na innych uprawach w podobnym czasie. Zaletą uprawy borówki pod panelami jest jednak brak uszkodzeń ze strony ptaków, które nie uszkadzają owoców na krzewach pod panelami, a stanowią bardzo duży problem na otwartych plantacjach polowych.